Największa pustynia na świecie

Kiedy słyszymy o największej pustyni na świecie, większość osób myśli o ogromnych, gorących piaskach Sahary. Odpowiedź na to pytanie może jednak zdziwić. Największą pustynią na naszej planecie jest… Antarktyda. Chociaż kojarzona jest z zimnem i lodem, Antarktyda pasuje do naukowej definicji pustyni i ma powierzchnię większą niż wszystkie inne pustynie. W tym artykule wyjaśniamy, co oznacza pojęcie “pustynia”, dlaczego właśnie Antarktyda i Arktyka zajmują pierwsze miejsca na świecie, a także opowiemy o innych znanych pustyniach.

Co to jest pustynia? Definicja i główne cechy

Zanim przejdziemy do opisu największych pustyń, warto wiedzieć, czym dokładnie jest pustynia. W potocznym rozumieniu pustynia to miejsce gorące, pełne piasku i pozbawione życia. Jednak w nauce najważniejszym kryterium jest ilość opadów.

Pustynie to tereny, gdzie występują bardzo małe opady. Bez względu na to, czy jest to gorące miejsce w pobliżu równika czy zimny obszar przy biegunie, kluczowe jest niedobór wody. Rośliny i zwierzęta, które tutaj żyją, muszą wyjątkowo dobrze radzić sobie z brakiem wilgoci i trudnymi warunkami.

Jak rozpoznać pustynię?

Za pustynię uznajemy obszar, na którym średni roczny opad wynosi mniej niż 250 mm. Dla porównania, w wielu rejonach świata liczby te mierzy się w tysiącach milimetrów rocznie.

Kolejną ważną cechą pustyń jest to, że parowanie przewyższa ilość otrzymywanej wody. Nawet jeśli pojawi się deszcz, woda szybko znika z powierzchni przez wysokie temperatury lub wiatr. Przez to gleba jest bardzo sucha, a życie – jeśli występuje – musi stosować specjalne metody, by przetrwać w takich warunkach.

Jakie są rodzaje pustyń?

Pustynie różnią się od siebie temperaturą i typem podłoża. Wyróżniamy:

• Pustynie gorące – bardzo wysoka temperatura, duże różnice temperatur między nocą a dniem. Przykład: Sahara.
• Pustynie chłodne – dużo niższe temperatury, opady zwykle w formie śniegu. Przykład: Gobi.
• Pustynie polarne – przez cały rok panuje tu mróz, a opady to niemal wyłącznie śnieg. Przykłady: Antarktyda i Arktyka.

Poza tym pustynie dzielimy na:

• piaszczyste (ergi)
• kamieniste (hamady)
• żwirowe (seriry)

Największe pustynie na poszczególnych kontynentach

Prawie każdy kontynent ma swoją własną pustynię. Różnią się one klimatem, powierzchnią, ukształtowaniem terenu i mieszkańcami. Poniżej opis największych pustyń poza regionami polarnymi, które opisujemy w dalszej części.

Pustynie Afryki

Największa pustynia gorąca na świecie to Sahara, która zajmuje północną część Afryki od Atlantyku po Morze Czerwone, jej powierzchnia to około 9,2 mln km².

Na południu Afryki leży Kalahari, mniejsza od Sahary, ale bardzo charakterystyczna – słynie z czerwonych piasków i oryginalnych gatunków zwierząt i roślin.

Największe pustynie Azji

Azja ma kilka znanych pustyń:

• Gobi – w Chinach i Mongolii, pustynia chłodna i skalista.
• Pustynia Arabska – na Półwyspie Arabskim, głównie obszary piaszczyste i kamieniste.
• Takla Makan – w Chinach.
• Kyzyłkum – w Azji Centralnej.

Pustynie obu Ameryk

• Ameryka Północna: największa to Chihuahua (USA i Meksyk). Poza nią są też Mojave oraz Sonora.
• Ameryka Południowa: największa to Patagońska, leżąca w Argentynie i Chile. Atakama w Chile jest jedną z najsuchszych pustyń świata.

Pustynie Australii

• Wielka Pustynia Wiktorii – największa w Australii, pustynia piaszczysta.
• Pustynia Gibsona
• Pustynia Simpsona

Australijskie pustynie są domem dla wielu unikalnych roślin i zwierząt, które przystosowały się do życia w suchym klimacie.

Pustynie polarne

Pustynie polarne to ogromne, zimne tereny, gdzie przez cały rok panuje mróz, a opady są bardzo niskie i w postaci śniegu. Do tej grupy należą Antarktyda i Arktyka – największe pustynie na świecie.

Lista największych pustyń świata

Poniżej znajduje się tabela z dziesięcioma największymi pustyniami na świecie:

Porównanie pustyń: powierzchnia, klimat, środowisko

Największe pustynie różnią się od siebie. Wszystkie mają mało wody, ale pod względem temperatury, rodzaju podłoża i obecności życia, ich warunki są bardzo różnorodne.

Różnice między pustyniami polarnymi a gorącymi

• Pustynie gorące: bardzo wysokie temperatury, duże wahania temperatur dzień-noc, deszcze rzadko (zwykle woda szybko paruje), na przykład Sahara czy Arabska.
• Pustynie polarne: przez cały rok bardzo niskie temperatury, prawie nie występują deszcze (zazwyczaj śnieg), trudno dostępna woda w stanie ciekłym. Przykłady to Antarktyda i Arktyka.

Pustynie piaszczyste vs. skaliste

• Piaszczyste (ergi) – dominują ruchome wydmy, trudne warunki do osiedlania się roślin i zwierząt.
• Skaliste (hamady), żwirowe (seriry) – więcej kamieni i skał, rośliny często rosną w szczelinach, gdzie gromadzi się woda po opadach.

Życie na największych pustyniach

Pustynie mogą wydawać się puste, ale są domem dla wielu roślin, zwierząt i nawet ludzi. Życie przystosowało się tutaj do braku wody, wysokich i niskich temperatur oraz ograniczonego pożywienia.

Adaptacje roślin i zwierząt

• Rośliny pustynne przechowują wodę, mają głębokie korzenie lub bardzo krótki cykl życia (np. zakwitają po deszczu).
• Kaktusy i sukulenty magazynują wodę wewnątrz swoich łodyg i liści.
• Zwierzeta często prowadzą nocny tryb życia lub mają minimalne straty wody (np. wydalanie bardzo zagęszczonego moczu).
• Pustynie chłodne: zwierzęta takie jak niedźwiedzie polarne czy pingwiny mają grube warstwy tłuszczu i futro dla ochrony przed zimnem.

Ludzie na pustyniach

Także ludzie żyją na pustyniach. Nomadzi, jak Tuaregowie na Saharze, przemieszczają się ze stadami zwierząt w poszukiwaniu wody i pastwisk. W niektórych miejscach, tam gdzie są oazy, prowadzi się uprawy, np. palm daktylowych. W Indiach, na pustyni Thar, mieszczą się nawet osiedla rolników i pasterzy.

Ciekawostki o największych pustyniach

• Atakama w Ameryce Południowej uznawana jest za najsuchsze miejsce na ziemi. Antarktyda także ma bardzo małe opady.
• Najzimniejsza pustynia to Antarktyda. Rekordowe temperatury sięgają tam poniżej -90°C.
• Sahara nie jest głównie piaszczysta – około 70% jej powierzchni to obszary kamieniste (hamady).
• Na pustyniach gorących różnica temperatur między dniem a nocą może przekraczać 50°C.

Podsumowanie

Największe pustynie na świecie są bardzo zróżnicowane – od lodowej Antarktydy po rozgrzaną Saharę. Wszystkie te miejsca mają mało opadów, ale różnią się stopniem suchości, temperaturą i obecnością życia. Pomimo trudnych warunków, pustynie są domem dla niezwykłych roślin, zwierząt i ludzi. Poznając pustynie, łatwiej docenić ich znaczenie na Ziemi i ogromny wpływ na klimat oraz środowisko.