Zastanawiasz się, czym są “landy” w Niemczech, o których tyle się mówi przy okazji niemieckiej polityki czy podziału administracyjnego? Najprościej mówiąc, landy (po niemiecku Bundesländer) to kraje związkowe, które razem tworzą Niemcy. Są to największe jednostki administracyjne w kraju, które mają dużo samodzielności i pełnią ważną rolę w zarządzaniu państwem.
W Niemczech władza nie skupia się tylko w Berlinie, ale jest rozdzielona pomiędzy rząd centralny i rządy landów. Dzięki temu Niemcy mają system federalny, czyli taki, w którym wiele decyzji zapada właśnie na poziomie landów.
Czym są landy w Niemczech?
Landy, czyli kraje związkowe, są podstawą niemieckiej państwowości. To nie są zwykłe regiony administracyjne, lecz prawie jak małe państwa – mają własną konstytucję, rząd, parlament oraz sądy. Wyróżnia je to na tle innych krajów europejskich.
Słowo “Bundesland” oznacza dosłownie kraj będący częścią większej całości, czyli federacji. Landy łączą się w jedno państwo, ale każdy z nich zachowuje dużą swobodę w wielu sprawach.
Jaką rolę odgrywają landy w Niemczech?
- Każdy land ma własny aparat ustawodawczy (tworzy prawo), wykonawczy (rządzi) i sądowniczy (wymierza sprawiedliwość).
- Landy decydują np. o szkolnictwie, kulturze, sprawach lokalnych i częściowo o gospodarce.
- Kwestie takie jak polityka zagraniczna czy obrona należą do rządu federalnego, ale landy mają wpływ na decyzje centralne przez Bundesrat, czyli radę reprezentującą wszystkie kraje związkowe.
Czym różnią się landy od polskich województw?
| Niemieckie Landy | Polskie Województwa |
|---|---|
| Duża samodzielność | Ograniczona samodzielność |
| Własna konstytucja | Brak konstytucji wojewódzkiej |
| Własny parlament i rząd | Sejmik i urząd marszałkowski, ale większość decyzji może kontrolować rząd centralny |
| Działa jak stan w USA | Bardziej jak region administracyjny |
Landy to nie tylko podział administracyjny- ich władze mają realny wpływ na to, jak wygląda życie mieszkańców, czego nie można powiedzieć o województwach w Polsce w tak dużym stopniu.
Podział administracyjny Niemiec na landy
Obecny podział landów powstał po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku. Podział administracyjny Niemiec składa się z czterech poziomów:
- Federacja (Bund)
- Landy (Bundesländer)
- Powiaty (Kreise)
- Gminy (Gemeinden) i związki gmin
Niektóre większe miasta mają status powiatu, a trzy landy są równocześnie miastami i krajami związkowymi.
Ile jest landów w Niemczech?
Niemcy składają się z 16 landów. Ten podział istnieje od 1990 roku, gdy po zjednoczeniu dołączyły do jedenastu starych landów także te z byłej NRD, czyli 5 nowych landów. Wcześniej liczba oraz granice landów zmieniały się w zależności od historii kraju.
Jakie landy to tzw. miasta-landy?
Trzy landy mają jednocześnie status miasta i kraju związkowego – nazywają się Stadtstaaten:
- Berlin – stolica Niemiec
- Hamburg – duży port nad Łabą
- Brema (wraz z Bremerhaven)
W tych landach władze miasta i landu są połączone, co ułatwia zarządzanie dużą metropolią.
Mapa i lista landów niemieckich
Poznaj pełną listę wszystkich 16 landów z ich stolicami:
| Land | Stolica |
|---|---|
| Badenia-Wirtembergia | Stuttgart |
| Bawaria | Monachium (München) |
| Berlin | Berlin |
| Brandenburgia | Poczdam (Potsdam) |
| Brema | Brema |
| Dolna Saksonia | Hanower (Hannover) |
| Hamburg | Hamburg |
| Hesja | Wiesbaden |
| Meklemburgia-Pomorze Przednie | Schwerin |
| Nadrenia Północna-Westfalia | Düsseldorf |
| Nadrenia-Palatynat | Moguncja (Mainz) |
| Saara | Saarbrücken |
| Saksonia | Drezno (Dresden) |
| Saksonia-Anhalt | Magdeburg |
| Szlezwik-Holsztyn | Kilonia (Kiel) |
| Turyngia | Erfurt |
Gdzie leżą poszczególne landy?
- Północ: Szlezwik-Holsztyn, Hamburg, Meklemburgia-Pomorze Przednie – nad Morzem Północnym i Bałtykiem
- Centrum: Dolna Saksonia, Hesja, Turyngia, Saksonia-Anhalt
- Zachód: Nadrenia Północna-Westfalia, Nadrenia-Palatynat, Saara
- Południe: Bawaria, Badenia-Wirtembergia
- Wschód: Brandenburgia, Berlin, Saksonia
Niektóre regiony, zwłaszcza na wschodzie, były częścią NRD i różnią się od landów zachodnich stylem życia czy gospodarką.
Kilka zdań o każdym landzie w Niemczech
- Badenia-Wirtembergia: Silny region gospodarczy, siedziba Mercedesa i Porsche, słynie z Czarnego Lasu i jeziora Bodeńskiego. Stolica: Stuttgart.
- Bawaria: Największy pod względem powierzchni, z górami, jeziorami, zamkiem Neuschwanstein i Oktoberfest. Stolica: Monachium.
- Berlin: Stolica Niemiec, dużo zabytków, muzeów, pełen życia. Pozostałości Muru Berlińskiego, symbol zjednoczenia.
- Brandenburgia: Otacza Berlin, dużo jezior i parków. Stolica: Poczdam (z pałacem Sanssouci).
- Brema: Najmniejszy land, port morski na północy, znana z baśni o muzykantach i ratusza.
- Dolna Saksonia: Od Morza Północnego po góry Harz, dużo przemysłu (Volkswagen w Wolfsburgu), Hanower jako stolica.
- Hamburg: Ważny port Europy, centrum handlu i kultury, znana Filharmonia nad Łabą.
- Hesja: Frankfurt nad Menem to centrum finansów, stolica to Wiesbaden, znane także z braci Grimm.
- Meklemburgia-Pomorze Przednie: Land przy Bałtyku, dużo jezior, wysp (m. in. Rugia), stolica Schwerin z zamkiem.
- Nadrenia Północna-Westfalia: Najwięcej mieszkańców i największe miasta, region przemysłowy (Zagłębie Ruhry), stolica: Düsseldorf.
- Nadrenia-Palatynat: Słynie z winnic nad Renem i Mozelą, stolica: Moguncja, tu chemiczny gigant BASF.
- Saara: Mały land na granicy z Francją, dużo przemysłu, często używa się tu też języka francuskiego.
- Saksonia: Znane miasta to Drezno i Lipsk, rozwinięty przemysł elektroniczny. Związana z Janem Sebastianem Bachem i reformacją.
- Saksonia-Anhalt: Znana z Wittenbergi i Marcina Lutra, dużo terenów rolniczych, stolica: Magdeburg.
- Szlezwik-Holsztyn: Położony między Morzem Północnym a Bałtykiem, dużo wysp, stolica: Kilonia.
- Turyngia: “Zielone Serce Niemiec”, dużo lasów, znana z Erfurtu, z postaci: Goethe, Schiller, Bach, Luter.
Kompetencje i zadania landów niemieckich
- Landy mają swobodę tworzenia własnych ustaw, jeśli nie jest to zastrzeżone dla państwa centralnego.
- Same decydują np. o szkołach, kulturze, policji czy sprawach lokalnych.
- Mają własne rządy, które wdrażają zarówno decyzje kraju, jak i Niemiec jako całości.
- Przez Bundesrat mają wpływ na prawo krajowe.
Te zasady są zapisane w niemieckiej konstytucji (Grundgesetz). Dzięki temu w Niemczech wiele spraw wygląda inaczej w zależności od landu, na przykład system edukacji czy kalendarz wakacji.
Skrócona historia podziału Niemiec na landy
- Podział na landy wywodzi się jeszcze ze średniowiecza, gdy istniały tu księstwa i wolne miasta.
- W XIX wieku tymi regionami rządziły głównie Prusy, ale inne kraje też zachowały trochę niezależności.
- Po II wojnie światowej Niemcy zostały podzielone na strefy i powstały nowe landy. W NRD landy szybko znieśli i wprowadzili inny podział, ale na zachodzie landy pozostały. Po zjednoczeniu w 1990 znów jest 16 landów.
Ciekawostki o landach niemieckich
- Największy land: Bawaria, ponad 70 550 km².
- Najmniejszy land (nie licząc miast): Saara, ok. 2 570 km².
- Najwięcej ludzi: Nadrenia Północna-Westfalia – około 18 mln mieszkańców.
- Najmniej ludzi: Meklemburgia-Pomorze Przednie, niska gęstość zaludnienia – około 69 osób na km².
- Landy-miasta (Berlin, Hamburg, Brema) rządzą się jak land i miasto jednocześnie.
- W niektórych landach mieszkają mniejszości językowe, np. Serbołużyczanie (Brandenburgia, Saksonia), Duńczycy (Szlezwik-Holsztyn), obywatele często mówią także po francusku na pograniczu z Francją.
Często zadawane pytania o landy w Niemczech
- Czy każdy land ma własną konstytucję? Tak, każda ma swój własny dokument, pod warunkiem że nie stoi on w sprzeczności z konstytucją federalną Niemiec.
- Kto rządzi landem? Na czele każdego landu stoi premier landu (Ministerpräsident). W landach-miastach są to odpowiednio burmistrz lub prezydent senatu.
Podsumowanie
Podział Niemiec na landy to nie tylko podział terytorialny – to także odbicie wielowiekowej historii i różnic regionalnych. Każdy z 16 landów ma swój styl, własną historię, zwyczaje i zasady. Dzięki temu Niemcy są bardzo różnorodne, a ich system federalny pozwala lepiej dopasować prawo i życie codzienne do potrzeb ludzi w różnych częściach kraju. Federalna struktura daje landom realny głos w najważniejszych decyzjach, a wszystkim mieszkańcom pozwala zachować bogactwo lokalnych tradycji i dużo niezależności.
