Kraje w Europie: liczba, geografia, polityka i ciekawostki

Europa, znana również jako „Stary Kontynent”, to region świata, który przyciąga ludzi swoją historią, kulturą i różnorodnością geograficzną. Leży na półkuli północnej i łączy się z Azją, tworząc razem wielki kontynent zwany Eurazją. Jednak zachodnia część tej masy lądowej wyodrębniła się jako osobny kontynent, gdzie znajduje się wiele krajów o bogatej kulturze i długiej historii. Wiele osób zastanawia się, czym są kraje Europy i ile ich właściwie jest.

Aby zrozumieć, czym są kraje w Europie, warto przyjrzeć się zarówno aspektom politycznym, jak i geograficznym. To miejsce, gdzie miesza się wiele narodów, języków i krajobrazów – od zimnych norweskich fiordów po ciepłe, południowe plaże.

Co to są kraje Europy?

Wyjaśnienie, czym dokładnie jest kraj w Europie, nie zawsze jest proste. To nie tylko granice na mapie, ale przede wszystkim niezależność, uznanie przez inne państwa i udział w międzynarodowej społeczności.

Jak określa się kraj w Europie?

Najprostsza definicja mówi, że kraj w Europie to niezależne państwo, które ma swoje terytorium, ludność, rząd i prawo do utrzymywania kontaktów z innymi krajami. Tak określają to zasady prawa międzynarodowego, ale w praktyce status niektórych państw bywa sporny. Na kontynencie znajdziemy w pełni uznawane państwa, regiony o spornym statusie oraz niektóre terytoria zależne z pewnym zakresem samodzielności.

Najważniejsza jest tutaj niezależność – możliwość samodzielnego podejmowania decyzji na własnym terytorium. Jednak w Europie, zwłaszcza w krajach należących do Unii Europejskiej, część tej niezależności oddaje się instytucjom międzynarodowym, co sprawia, że kwestia suwerenności jest bardziej złożona niż w innych częściach świata.

Granice Europy i podział na kraje

Granica między Europą a Azją jest umowna i przez wieki była tematem sporów. Zwykle określa się ją na podstawie wzgórz i gór Uralu, rzeki Ural, Morza Kaspijskiego, doliny Kumsko-Manyckiej, Morza Czarnego oraz cieśnin Bosfor i Dardanele. Południowa granica opiera się o Morze Śródziemne, zachodnią i północną wyznacza Ocean Atlantycki i Arktyczny.

Ten podział decyduje, które państwa uznaje się za europejskie. Przykładowo Rosja i Turcja mają duże obszary w Azji, ale także ważne części w Europie. Podobnie Kazachstan, choć jego europejska część jest niewielka, bywa czasem zaliczany do krajów Europy.

Ile jest krajów Europy?

Nie jest łatwo wskazać jedną, dokładną liczbę krajów w Europie – wszystko zależy od przyjętej definicji oraz tego, czy bierzemy pod uwagę terytoria o niejasnym statusie lub obszary zależne.

Państwa uznawane oficjalnie

Według najczęściej spotykanych źródeł, na terenie Europy leży 46 krajów uznanych międzynarodowo. Są to państwa posiadające pełną niezależność i uznanie przez zdecydowaną większość innych państw. Ta grupa to zarówno duże kraje jak Rosja czy Niemcy, jak i malutkie – na przykład Monako czy Watykan.

Czasem ta liczba może się zmieniać w zależności od tego, jak uwzględniamy państwa graniczne, jednak 46 krajów to najczęściej podawana liczba w źródłach oficjalnych, na przykład w Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Kraje z niepełnym uznaniem

Oprócz państw w pełni uznawanych znajdują się tutaj też miejsca, które ogłosiły niepodległość, ale nie zyskały uznania większości społeczności międzynarodowej. Najbardziej znanym przypadkiem jest Kosowo – wiele państw uznaje jego niepodległość, ale nie wszystkie. Inne sporne tereny to Naddniestrze, Abchazja i Osetia Południowa – regiony, które same uznają się za niezależne, lecz ich status prawny jest dyskusyjny.

Pokazuje to, że nawet pojęcie “kraj” w Europie nie jest zawsze jasne i proste. Duże znaczenie ma tu tło polityczne i historyczne.

Terytoria zależne i regiony specjalne

Wśród krajów Europy często wymienia się też terytoria zależne, które nie są w pełni niepodległe, ale jednak mają pewną samodzielność. Chodzi o tereny należące do Danii (Wyspy Owcze), Norwegii (Jan Mayen, Svalbard) oraz Wielkiej Brytanii (Gibraltar, Guernsey, Jersey, Wyspa Man). Choć dysponują własnymi lokalnymi władzami, to w sprawach najważniejszych, takich jak polityka zagraniczna, są podporządkowane państwu nadrzędnemu.

W zależności od tego, jakie kryteria przyjmiemy, czasami wlicza się je do listy krajów Europy, a czasami nie.

Lista państw europejskich

Gdy za podstawę przyjmiemy listę państw uznawanych na świecie, możemy uporządkować europejskie kraje oraz ich stolice.

Kraje od A do Z

Poniżej znajduje się lista wszystkich europejskich państw oraz ich stolic:

• Albania – Tirana
• Andora – Andorra la Vella
• Austria – Wiedeń
• Belgia – Bruksela
• Białoruś – Mińsk
• Bośnia i Hercegowina – Sarajewo
• Bułgaria – Sofia
• Chorwacja – Zagrzeb
• Czarnogóra – Podgorica
• Czechy – Praga
• Dania – Kopenhaga
• Estonia – Tallin
• Finlandia – Helsinki
• Francja – Paryż
• Grecja – Ateny
• Hiszpania – Madryt
• Holandia – Amsterdam (oficjalna stolica), Haga (siedziba rządu)
• Irlandia – Dublin
• Islandia – Reykjavik
• Kazachstan – Astana (częściowo w Europie)
• Liechtenstein – Vaduz
• Litwa – Wilno
• Luksemburg – Luksemburg
• Łotwa – Ryga
• Macedonia Północna – Skopje
• Malta – Valletta
• Mołdawia – Kiszyniów
• Monako – Monako
• Niemcy – Berlin
• Norwegia – Oslo
• Polska – Warszawa
• Portugalia – Lizbona
• Rosja – Moskwa (częściowo w Europie)
• Rumunia – Bukareszt
• San Marino – San Marino
• Serbia – Belgrad
• Słowacja – Bratysława
• Słowenia – Lublana
• Szwajcaria – Berno
• Szwecja – Sztokholm
• Turcja – Ankara (częściowo w Europie)
• Ukraina – Kijów
• Watykan – Watykan
• Węgry – Budapeszt
• Wielka Brytania – Londyn
• Włochy – Rzym

Warto zauważyć, że w Rosji większość ludności mieszka w części europejskiej, ale w Turcji i Kazachstanie przeważa zamieszkanie w części azjatyckiej.

Kraje Unii Europejskiej

Osobną grupą państw są członkowie Unii Europejskiej. Obecnie jest to 27 państw, które tworzą wspólnotę polityczną i gospodarczą. Należą do nich: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy.

Każde z tych państw ma swoją wyjątkową kulturę i historię, ale łączy je współpraca w wielu dziedzinach. Unia Europejska cały czas się zmienia i powiększała przez ostatnie lata.

Kraje poza UE

Są również europejskie kraje, które nie są w Unii Europejskiej. To m.in. Norwegia, Szwajcaria, Islandia, Wielka Brytania (od czasu Brexitu), Bałkany Zachodnie, a także państwa Europy Wschodniej czy Kaukazu. Niektóre z nich współpracują z UE, na przykład w ramach Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lub Rady Europy.

Niektóre takie kraje chcą wejść do Unii, przykładem są państwa Bałkanów Zachodnich.

Największe i najmniejsze kraje Europy

Europa bardzo różni się pod względem wielkości i liczby mieszkańców krajów. Największym państwem jest Rosja, chociaż większość jej powierzchni leży w Azji. Największym krajem leżącym wyłącznie w Europie jest Ukraina (ponad 600 tys. km²). Niemcy są najludniejszym krajem w całości na terenie Europy (ponad 84 miliony mieszkańców).

Najmniejszym krajem jest Watykan – zaledwie 0,44 km² powierzchni i ok. 800 mieszkańców. Do najmniejszych należą też Monako, San Marino i Liechtenstein – bardzo małe państwa o ciekawych historiach.

Geografia krajów Europy

Europa to kontynent o bardzo zróżnicowanej geografii, co widać w położeniu krajów oraz ich przyrodzie. Chociaż nie jest tak duża jak Azja czy Afryka, znajdziemy tu przeróżne krajobrazy – niziny, góry, wybrzeża i wyspy.

Podział na regiony Europy

Zazwyczaj Europę dzieli się na cztery większe regiony: Zachodnią (np. Francja, Niemcy, Wielka Brytania), Wschodnią (np. Polska, Ukraina, Rosja), Północną (np. Norwegia, Szwecja, Finlandia, Islandia) i Południową (np. Włochy, Grecja, Hiszpania). W każdym z tych rejonów odkryjemy inne krajobrazy i kulturę.

• Europa Zachodnia – wysoki poziom rozwoju, rozwinięta infrastruktura.
• Europa Północna – dużo fiordów, lasów i chłodny klimat.
• Europa Południowa – ciepły klimat śródziemnomorski, bogata historia antyczna.
• Europa Wschodnia – zmienna historia, duże zróżnicowanie.

Granice i wybrzeże Europy

Europa ma najbardziej rozwiniętą linię brzegową na świecie (ok. 38 tys. km). Obejmuje wiele półwyspów i wysp – półwyspy Skandynawski, Iberyjski, Bałkański i wyspy takie jak Wielka Brytania, Irlandia czy Islandia.

• Około 25% Europy to półwyspy;
• Największe wyspy: Wielka Brytania, Islandia, Irlandia;
• Najdłuższe wybrzeże – Norwegia;
• Ciekawe formy wybrzeża: fiordy (Norwegia), szkierowe wyspy (Finlandia), klify (bałtyckie i irlandzkie);

Morskie granice Europy

Kontynent otaczają: na północy Ocean Arktyczny, na zachodzie Ocean Atlantycki, na południu Morze Śródziemne i Morze Czarne. Pasma wód oddzielające Europę od innych lądów to: Bosfor, Dardanele (oddzielają od Azji), Gibraltar, Sycylijska (oddzielają od Afryki), Duńska (między Europą a Grenlandią).

Charakterystyka geograficzna państw Europy

Europa to miejsce rozległych nizin, niskich wyżyn oraz wysokich gór.

Ukształtowanie terenu: niziny i góry

Ponad 70% obszaru leży poniżej 300 m n.p.m. Najniższe miejsce to depresja nad Niziną Nadkaspijską. Najwyższym szczytem jest Mont Blanc (4811 m n.p.m.) w Alpach, a jeśli zaliczymy Kaukaz, to Elbrus (5642 m n.p.m.). Znane są także Alpy, Karpaty, Pireneje i Apeniny.

Klimat Europy

Europa znajduje się w kilku strefach klimatycznych:

• Północ – klimaty chłodne, subpolarne, długie zimy.
• Centralna Europa – klimat umiarkowany, łagodne zimy, ciepłe lata.
• Południe – klimat śródziemnomorski, gorące lata, łagodne zimy.
• Wschód – klimat kontynentalny, duże różnice temperatury między latem i zimą.

Klimat w dużym stopniu kształtuje życie w poszczególnych krajach, wpływa na rolnictwo i turystykę.

Wpływ stref klimatycznych

Kraje południowe przyciągają turystów ciepłym klimatem. Na północy popularne są sporty zimowe. Środkowa Europa dobrze nadaje się do rolnictwa. Ostatnio widoczny jest także wpływ zmian klimatu na życie i gospodarkę.

Status polityczny krajów Europy

Kraje Europy różnią się też statusami prawnymi – są państwa w pełni suwerenne, regiony o niejednoznacznym statusie oraz terytoria zależne.

Państwa z pełnym uznaniem

Większość europejskich krajów to państwa uznawane na arenie międzynarodowej. Mają własne rządy, granice i są w ONZ. Dzięki temu mogą brać udział w globalnych umowach i korzystać z pomocy międzynarodowej.

Kraje z niejasnym statusem

Niektóre regiony, takie jak Kosowo, Naddniestrze, Abchazja, Osetia Południowa, mają ograniczone uznanie. Często wynikają z konfliktów narodowościowych lub terytorialnych.

Terytoria zależne

Wyspy Owcze, Jan Mayen, Svalbard, Gibraltar, Guernsey, Jersey, Wyspa Man – to regiony zarządzane przez większe państwa, ale z własnym samorządem. W sprawach ważnych, takich jak polityka międzynarodowa, podlegają państwom-matkom.

Najczęściej odwiedzane kraje Europy

Europa jest bardzo popularnym miejscem dla turystów. Każdego roku odwiedzają ją miliony osób. Każdy znajdzie coś dla siebie: zabytki, ciekawe miasta, piękne krajobrazy.

Najchętniej wybierane kraje i miasta

Najczęściej odwiedzane kraje to: Francja (Paryż, Wieża Eiffla), Hiszpania (Barcelona, Madryt, plaże), Włochy (Rzym, Watykan, Wenecja), Niemcy (Berlin, Monachium). Popularność zdobywają także Grecja (wyspy i zabytki), Chorwacja (wybrzeże Adiartyku), Czechy (Praga) i Portugalia (Lizbona, Porto).

Ciekawostki o krajach Europy

Europa kryje wiele interesujących faktów i rekordów.

Najstarsze i najmłodsze państwa

Za najstarszą republikę świata uważa się San Marino (początki z roku 301). Najmłodsze państwo to Kosowo, które ogłosiło niepodległość w 2008 roku.

Rekordy europejskich stolic

• Najwyżej położona stolica: Andorra la Vella (ok. 1023 m n.p.m.)
• Najniżej: Amsterdam (częściowo poniżej poziomu morza)
• Największa pod względem ludności: Moskwa
• Najmniejsza: Watykan

Najczęściej zadawane pytania na temat krajów Europy

Jakie organizacje międzynarodowe działają w Europie?

Do najważniejszych należą: Unia Europejska, Rada Europy, OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie), NATO oraz EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu).

Jak zmieniła się mapa Europy na przestrzeni lat?

Mapa polityczna Europy to wynik wielu ważnych wydarzeń: rozpad Cesarstwa Rzymskiego, wojny światowe, powstanie i rozpad Związku Radzieckiego czy Jugosławii oraz rozwój Unii Europejskiej. Oznacza to ciągłe zmiany granic i powstawanie nowych państw – a także współpraca i integracja polityczna.

Podsumowując, Europa to kontynent pełen różnorodności – od wielkich krajów po małe miasta-państwa, od wysokich gór po rozległe niziny. Poznanie krajów Europy ułatwia zrozumienie jej historii, geografii i dzisiejszych powiązań politycznych. Niezależnie od tego, czy interesuje nas kultura, historia, czy po prostu planujemy podróż, wiedza o krajach europejskich zawsze się przydaje.