Kraje Ameryki Południowej

Ameryka Południowa to kontynent pełen różnorodności – od dużych miast, przez gęste lasy tropikalne aż po wysokie góry. Ale ile krajów znajduje się na tym terenie i co warto o nich wiedzieć? Na kontynencie jest 12 niezależnych państw oraz jedno terytorium zależne – Gujana Francuska. Dodatkowo, są też wyspy w pobliżu, które mają ścisłe związki z Ameryką Południową. W tym tekście znajdziesz podstawowe informacje o tych krajach, ich stolicach, językach i gospodarce.

Czym jest Ameryka Południowa? Najważniejsze cechy

Ameryka Południowa to czwarty największy kontynent na Ziemi. Jego powierzchnia to około 17,8 miliona km². Leży głównie na południowej i zachodniej półkuli. Od północy graniczy z Ameryką Północną przez Przesmyk Panamski i Morze Karaibskie, a z dwóch stron otaczają ją Ocean Atlantycki (od wschodu) i Ocean Spokojny (od zachodu). Często traktuje się ją jako część większej Ameryki, którą dzieli z Ameryką Północną.

Ameryka Południowa ma charakterystyczny kształt trójkąta i najkrótszą linię brzegową wśród kontynentów. Cały region leży niemal całkowicie na płycie południowoamerykańskiej, co powoduje trzęsienia ziemi i obecność wulkanów, szczególnie w Andach.

Położenie geograficzne

Kontynent rozciąga się od Przylądka Gallinas na północy (12°25′N) do Przylądka Froward na południu (53°54′S). Zachodni kres to Przylądek Pariñas (81°22′W), a wschodni – Przylądek Branco (34°47′W). Dzięki takiej rozciągłości klimat i roślinność są bardzo różnorodne: od tropików, przez strefę zwrotnikową, aż po chłodne południe.

Zachód Ameryki Południowej to Andy, czyli najdłuższy łańcuch górski na lądzie. W Andach znajduje się najwyższy szczyt tego kontynentu – Aconcagua (6962 m n.p.m.) w Argentynie. Wschodnia oraz środkowa część to głównie niziny, takie jak Amazonia, Orinoko i La Plata. Są też wyżyny – Gujańska i Brazylijska. Kontynent jest stosunkowo niski, średnio 655 metrów nad poziomem morza.

Powierzchnia i ludność

Ameryka Południowa ma powierzchnię około 17,8 mln km² i jest czwartym co do wielkości kontynentem. W 2022 roku liczba mieszkańców przekroczyła 418 milionów, co daje mniej niż 6% światowej populacji. Społeczeństwo jest mieszane etnicznie, zwłaszcza w Brazylii, Kolumbii i Peru. W Andach (Peru, Boliwia) dużo ludzi ma rdzenne korzenie.

Większość ludzi mieszka w dużych miastach. Największe z nich to São Paulo (prawie 20 milionów osób), Buenos Aires, Lima, Bogota, Rio de Janeiro i Santiago. Największe zagęszczenie mieszkańców ma Trynidad i Tobago (zaliczane do regionu), a najmniejsze – Surinam.

Największe kraje

Brazylia to największe państwo zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności – obejmuje około połowy lądu i ludności kontynentu. Pozostałe kraje dzieli się na grupy, np. kraje andyjskie (górzyste, z kulturą rdzenną), kraje gujańskie (na północnym wschodzie, często związane z Europą) czy kraje południowe (Argentyna, Chile, Urugwaj).

Każdy kraj jest inny – ma własne krajobrazy, zwyczaje, dziedzictwo kulturowe i gospodarkę. Argentyńska pampa, Andy w Peru i Boliwii, czy amazońska dżungla w Brazylii i Kolumbii to tylko niektóre z nich.

Kraje Ameryki Południowej – lista i podstawowe informacje

Na Amerykę Południową składa się 12 niezależnych państw i jedno terytorium zależne. Każdy kraj ma ciekawą historię oraz wyróżnia się pod różnymi względami. Oto krótkie opisy i tabelaryczna lista najważniejszych danych o krajach:

*Dane szacunkowe z 2022 roku; Gujana Francuska to terytorium zależne Francji.

Krótka charakterystyka wybranych krajów

• Argentyna: Drugi największy kraj, znany z rozległych równin, gór i regionu Patagonii. Silne tradycje, wpływy europejskie, zamiłowanie do tanga i piłki nożnej. Ważne w rolnictwie (soja, kukurydza, wołowina) i produkcji wina.
• Boliwia: W centrum kontynentu, nie ma dostępu do morza. Dużo obszarów górzystych oraz lasów deszczowych. Większość mieszkańców to Indianie (Ajmara, Keczua). Bogata w gaz, cynk, srebro. Siedziby władz to La Paz i Sucre.
• Brazylia: Największy kraj, bardzo zróżnicowany. Słynie z Amazonii, gęstych lasów, sawann, gór i długich wybrzeży. Stolica to Brasilia, a największe miasto to São Paulo. Gospodarka mocna w rolnictwie, przemyśle i surowcach naturalnych (np. żelazo, ropa).
• Chile: Wąski, długi kraj po zachodniej stronie kontynentu. Duża pustynia Atakama, żyzne doliny i lodowce na południu. Stolica to Santiago. Słynie z wydobycia miedzi i produkcji owoców oraz wina.
• Ekwador: Leży na równiku. Obejmuje Andy, wybrzeże oraz część Amazonii. Do Ekwadoru należą Wyspy Galapagos. Gospodarka oparta na ropie, bananach, krewetkach i kawie.
• Gujana: Jedyne państwo z angielskim jako językiem urzędowym. Lasy deszczowe i mieszana ludność o różnych korzeniach. Duże znaczenie ma wydobycie boksytu, złota i diamentów oraz rolnictwo.
• Kolumbia: Na północy, nad Karaibami i Pacyfikiem. Urozmaicone krajobrazy (góry, niziny, wybrzeża). Znana z kawy, szmaragdów. Ważne eksporty to ropa, kawa i kwiaty. Stolica to Bogota.
• Paragwaj: Wewnętrzne państwo, równiny i rzeka Paragwaj. Kultura guarani, bardzo ważny jest język guarani. W gospodarce dominują soja, mięso, energia z elektrowni wodnych.
• Peru: Zachodni kraj, dziedzictwo Inków (Machu Picchu). Zróżnicowany teren – od wybrzeża przez Andy po Amazonię. Eksportuje metale (miedź, srebro, złoto), ziemniaki, kawę, ryby. Stolica to Lima.
• Surinam: Najmniejszy kraj. Większość jego powierzchni pokrywają lasy. Wielojęzyczna, mieszana ludność, język – niderlandzki. Ważne są boksyt, złoto, ropa i rolnictwo (ryż, banany).
• Urugwaj: Na południowym wschodzie. Mały obszar, łagodny klimat i wzgórza. Wysoki poziom rozwoju, stabilność polityczna. Gospodarka oparta na hodowli bydła, mięsie, wełnie.
• Wenezuela: Północno-zachodnia część kontynentu. Góry, rozległe równiny, lasy deszczowe. Znana z ropy naftowej. Obecnie boryka się z poważnym kryzysem.

Stolice i języki krajów Ameryki Południowej

Każdy kraj ma swoją stolicę – miejsce, gdzie mieszczą się władze i ważne instytucje. W większości krajów językiem urzędowym jest hiszpański, ale spotkamy tu także portugalski, angielski, niderlandzki, francuski oraz języki rdzennych mieszkańców.

Poniżej przegląd stolic i języków urzędowych:

• Argentyna: Buenos Aires – hiszpański
• Boliwia: La Paz i Sucre – hiszpański, keczua, ajmara
• Brazylia: Brasilia – portugalski
• Chile: Santiago – hiszpański
• Ekwador: Quito – hiszpański, keczua
• Gujana: Georgetown – angielski
• Kolumbia: Bogota – hiszpański
• Paragwaj: Asuncion – hiszpański, guarani
• Peru: Lima – hiszpański, keczua, ajmara
• Surinam: Paramaribo – niderlandzki
• Urugwaj: Montevideo – hiszpański
• Wenezuela: Caracas – hiszpański
• Gujana Francuska: Cayenne – francuski

Część wysp, takich jak Trynidad i Tobago czy Aruba, jest także blisko związana z regionem, choć formalnie należą do Karaibów lub innych terytoriów.

Najczęściej używane języki

Najpopularniejsze języki to hiszpański (większość krajów) i portugalski (Brazylia). Oprócz nich pojawiają się:

• niderlandzki (Surinam)
• angielski (Gujana, Falklandy)
• francuski (Gujana Francuska)

W regionie zachowały się też języki rdzennych ludów (keczua, ajmara, guarani). W Brazylii działa nawet spora polska społeczność, gdzie około 90 tysięcy osób używa polskiego.

Gospodarka w krajach Ameryki Południowej

Państwa tego obszaru mocno się od siebie różnią, jeśli chodzi o rozwój gospodarczy. Prawie wszędzie ważny jest eksport surowców naturalnych i produktów rolnych.

Główne gałęzie gospodarki

W Ameryce Południowej duże znaczenie mają:

• Rolnictwo: region jest światowym liderem w produkcji soi (Brazylia, Argentyna, Paragwaj), trzciny cukrowej, kawy, owoców, mięsa.
• Górnictwo: Chile, Peru i Boliwia to ważni dostawcy miedzi, srebra, złota, cyny. Brazylia wydobywa rudy żelaza i boksyt. Wenezuela, Ekwador i Kolumbia eksportują ropę naftową.
• Przemysł: szczególnie rozwinięty w Brazylii (żywność, przemysł samochodowy, stal, samoloty), Argentynie i Chile.

Najważniejsze produkty eksportowe

Do najczęściej eksportowanych towarów należą: ropa naftowa (Wenezuela, Ekwador), rudy metali (szczególnie miedź, Peru i Chile), produkty rolne (soja, kawa, kukurydza, mięso – Brazylia, Argentyna, Paragwaj).

Niektóre kraje rozwijają też przemysł spożywczy, samochodowy, lotniczy oraz turystykę (Peru, Chile).

Różnice w rozwoju krajów

Między państwami występują duże różnice poziomu życia. Chile i Urugwaj są postrzegane jako najbardziej rozwinięte kraje z wysokim poziomem usług oraz stabilnymi warunkami politycznymi. W Boliwii i Peru, mimo bogactwa naturalnego, wciąż wiele osób żyje w biedzie. Wenezuela ma poważny kryzys gospodarczy, a Brazylię cechują duże różnice majątkowe między regionami i mieszkańcami.

Takie różnice wynikają z historii, gospodarki, struktur społecznych i dostępu do bogactw. Działają tu międzynarodowe organizacje, jak Mercosur, które mają zwiększać współpracę.

Najczęściej zadawane pytania

Ile krajów jest w Ameryce Południowej?

Oficjalnie 12 krajów oraz jedno terytorium zależne (Gujana Francuska). W regionie wymienia się też wyspy: Falklandy, Galapagos (Ekwador), Wyspa Wielkanocna (Chile), Aruba, Bonaire, Curaçao (Holandia) i Trynidad i Tobago.

Jaki kraj jest największy?

Brazylia – jej powierzchnia to 8,5 mln km², prawie połowa całego kontynentu. Jest też piątym największym państwem świata.

Podsumowanie

Ameryka Południowa to miejsce pełne przyrody, zabytków i różnorodnych kultur. Znajdziemy tu najwyższe góry, pustynie, wielkie miasta i dzikie lasy. Mieszkańcy mówią wieloma językami i obchodzą różne religie. Gospodarka coraz bardziej się rozwija – choć wciąż opiera się na surowcach, coraz więcej państw próbuje stawiać na nowe gałęzie. Poznawanie krajów Ameryki Południowej to świetna okazja, aby zobaczyć ciekawe miejsca i dowiedzieć się więcej o tym regionie świata.