Gwarancja a rękojmia

Kupując różne produkty, dość często słyszymy o rękojmi i gwarancji – szczególnie wtedy, gdy towar zaczyna sprawiać kłopoty. Jednak czy naprawdę wiemy, czym się różnią te dwa pojęcia i kiedy z nich korzystać? Choć oba służą ochronie kupującego, są oparte na odmiennych przepisach, dotyczą innych kwestii i odpowiadają za nie różne osoby. Rękojmia to prawo z ustawy, którego sprzedawca nie może wyłączyć. Gwarancja natomiast to dobrowolna umowa, najczęściej od producenta. Poznanie różnic między rękojmią a gwarancją pozwala wybrać lepszy sposób zgłoszenia reklamacji i zdecydować, który mechanizm lepiej wykorzystać.

Gwarancja a rękojmia – czym się od siebie różnią?

Różnice pomiędzy rękojmią a gwarancją zaczynają się od ich źródła. Rękojmia pochodzi bezpośrednio z kodeksu cywilnego. Odpowiada za nią zawsze sprzedawca i obejmuje zarówno wady fizyczne, jak i prawne rzeczy. Działa niezależnie od tego, czy sprzedawca o niej wspominał lub nie – wynika z samego faktu sprzedaży.

Gwarancja jest natomiast dobrowolną umową. Najczęściej daje ją producent, ale może udzielić jej też sprzedawca, importer lub dystrybutor. Wszystkie szczegóły, takie jak czas trwania czy zakres gwarancji, określa w niej gwarant. Nie każda rzecz musi być objęta gwarancją; decyzja zależy tylko od osoby lub firmy ją oferującej.

Co to jest rękojmia i jakie prawa daje kupującemu?

Rękojmia to odpowiedzialność sprzedawcy, wynikająca wprost z przepisów prawa. Możemy z niej korzystać zawsze, gdy towar ma wady – niezależnie od tego, czy kupiliśmy go osobiście, przez Internet czy telefonicznie. Rękojmia obejmuje dwie grupy wad:

• wady fizyczne – gdy produkt nie zgadza się z umową (np. jest uszkodzony, nie działa poprawnie lub czegoś mu brakuje);
• wady prawne – gdy rzecz została sprzedana osobie, która nie miała do niej prawa lub jest obciążona np. zastawem.

Dzięki rękojmi kupujący może żądać od sprzedawcy:

• bezpłatnej naprawy lub
• wymiany na nową rzecz,
• obniżenia ceny, lub – jeśli wada jest poważna –
• zwrotu pieniędzy po odstąpieniu od umowy.

Paragon lub oryginalne opakowanie NIE SĄ wymagane – ważny jest jakikolwiek dowód zakupu (np. wydruk z konta, potwierdzenie płatności kartą).

Czym jest gwarancja i kiedy przysługuje?

Gwarancja to obietnica producenta lub sprzedawcy, że towar spełnia określone wymagania. Kupujący zyskuje do niej prawo, jeśli ktoś zdecyduje się jej udzielić (na przykład następuje to poprzez przekazanie karty gwarancyjnej lub wpis w instrukcji). Gwarancja działa dodatkowo – nie odbiera nam możliwości korzystania z rękojmi.

Prawa i obowiązki w ramach gwarancji opisuje dokument gwarancyjny (np. karta gwarancyjna). Zawiera on: adres gwaranta, czas trwania gwarancji, zakres ochrony, zasady reklamacji i zapis, że gwarancja nie zabiera uprawnień z rękojmi.

Zazwyczaj gwarancja obejmuje wady fizyczne produktu i określa, czy gwarant zobowiązuje się do naprawy, wymiany lub innych działań.

Tabela różnic: rękojmia vs gwarancja

Podstawy prawne gwarancji i rękojmi

Warto wiedzieć, gdzie szukać przepisów dotyczących rękojmi i gwarancji. Oba przypadki zostały opisane w kodeksie cywilnym, choć gwarancja jest tam ujęta w sposób ogólny – wszystko zależy bowiem od woli gwaranta.

• Rękojmia – dokładnie regulowana w kodeksie cywilnym (art. 556 i następne). Są to zasady obowiązkowe przy sprzedaży konsumenckiej – nie można ich pogorszyć w stosunku do klienta.
• Gwarancja – kodeks cywilny (art. 577-581) określa tylko ogólny zarys tego mechanizmu. Resztę zapisuje gwarant w dokumencie gwarancyjnym.

Rękojmia jest zawsze, niezależnie od gwarancji – ich uprawnienia nie wykluczają się.

Podstawa prawna rękojmi – na co zwrócić uwagę?

Rękojmia opiera się o przepisy kodeksu cywilnego (Dział II “Rękojmia za wady”). Określają one, kiedy rzecz ma wadę i jakie są skutki (np. brak właściwości, wada prawna). Kodeks podaje też terminy:

• 2 lata dla rzeczy ruchomej (np. sprzęt elektroniczny),
• 5 lat dla nieruchomości,
• minimum 1 rok dla rzeczy używanych (można skrócić, ale tylko za zgodą kupującego).

Na zgłoszenie wady mamy 1 rok od jej wykrycia.

Podstawa prawna gwarancji – najważniejsze zapisy

Zasady gwarancji opisuje głównie dokument gwarancyjny. Kodeks cywilny tylko wspomina, że powinien on zawierać: dane gwaranta, okres gwarancji, zakres ochrony i informację, że gwarancja nie zabiera prawa do rękojmi.

Jeśli gwarancja nie odpowiada naszym oczekiwaniom, zawsze można wybrać rękojmię, która wynika z przepisów.

Kiedy stosować rękojmię, a kiedy gwarancję?

O tym, czy lepiej wybrać rękojmię czy gwarancję, decyduje typ wady, pochodzenie produktu oraz nasze oczekiwania.

• Rękojmia – dotyczy wszystkich sprzedaży od przedsiębiorcy, zarówno rzeczy nowych, jak i używanych, i obejmuje szeroki zakres wad (zarówno fizycznych, jak i prawnych).
• Gwarancja – działa tylko, jeśli została udzielona i obejmuje tylko te przypadki, które określił gwarant.

Wady objęte rękojmią

Rękojmia obejmuje:

• niedziałający towar,
• części niezgodne z umową,
• brak właściwości, o których zapewniał sprzedawca,
• niekompletność rzeczy,
• wady prawne (osoba trzecia rości sobie prawa do rzeczy).

Wady objęte gwarancją

Gwarancja zazwyczaj dotyczy wyłącznie wad fizycznych. Warunki i zakres reklamacji znajdują się w karcie gwarancyjnej. Przed zgłoszeniem wady, sprawdzamy dokładnie ten dokument – tam znajdziemy, czy i jak zareklamować produkt.

Terminy i zasady zgłaszania reklamacji w rękojmi i gwarancji

Zasady zgłaszania reklamacji i terminy są różne dla każdego mechanizmu. Znajomość tych reguł pomaga skutecznie odzyskać pieniądze lub żądać wymiany towaru.

Czas trwania rękojmi

• 2 lata – rzeczy ruchome,
• 5 lat – nieruchomości,
• minimum 1 rok – rzeczy używane.

Na zgłoszenie wady mamy rok od jej wykrycia. Jeżeli sprzedawca coś zataił, limit czasowy nie obowiązuje.

Czas trwania gwarancji

Czas ten określa gwarant, np. 6 miesięcy, 2 lata czy dłużej. Jeśli nie określił, gwarancja obowiązuje przez 2 lata od zakupu. Jeśli produkt zostanie wymieniony lub istotnie naprawiony, czas gwarancji biegnie od nowa, ale tylko dla naprawionej/wymienionej części.

Jak reklamować produkt na podstawie rękojmi lub gwarancji?

• Rękojmia – zgłaszamy reklamację do sprzedawcy (najlepiej na piśmie i z opisem, czego żądamy: naprawa, wymiana, obniżka ceny, odstąpienie od umowy). Sprzedawca ma 14 dni na odpowiedź. Brak odpowiedzi oznacza uznanie reklamacji.
• Gwarancja – reklamujemy się u gwaranta, zgodnie z opisaną procedurą (np. autoryzowany serwis, bezpośrednio u producenta). Warunki procedury znajdziemy w dokumencie gwarancyjnym.

Czy można korzystać z rękojmi i gwarancji jednocześnie?

Tak. To dwie niezależne możliwości. Możemy złożyć reklamację np. najpierw z gwarancji, a jeśli nie zadziała – użyć rękojmi (lub odwrotnie). Dodatkowo, kiedy zgłaszamy reklamację z gwarancji, termin na korzystanie z rękojmi się w tym czasie zatrzymuje i zaczyna znów biec dopiero po decyzji gwaranta.

Jakie prawa przysługują w rękojmi i gwarancji?

Zadania, jakie może postawić kupujący przed sprzedawcą lub gwarantem różnią się w zależności od podstawy zgłoszenia. Przedstawiamy je w tabeli:

Przy rękojmi sprzedawca nie może odrzucić żądania naprawy lub wymiany, jeśli nie jest to niemożliwe lub nie wymaga bardzo dużych kosztów. Gwarant z kolei sam określa, do czego się zobowiązuje, więc uprawnienia mogą być węższe.

Rękojmia i gwarancja – firmy a konsumenci

Rękojmia i gwarancja działają zarówno dla osób prywatnych, jak i firm. Jednak przy sprzedaży „na firmę” można w umowie zmienić zakres odpowiedzialności sprzedawcy (np. wyłączyć rękojmię). Firmy muszą też szybciej reagować na zauważone wady – jeśli nie zgłoszą ich niezwłocznie po wykryciu, stracą prawo do reklamacji.

• Konsument – zawsze ma prawo do rękojmi w pełnym zakresie.
• Firma – rękojmia może być w umowie ograniczona lub wyłączona.

Warunki gwarancji są dla firm ustalane indywidualnie w dokumencie gwarancyjnym.

Co się bardziej opłaca?

Dla konsumenta zazwyczaj lepsza jest rękojmia – jej zasady są jasno opisane w przepisach i nie można ich pogorszyć na niekorzyść kupującego. Jednak gwarancja może być atrakcyjna, jeżeli oferuje dłuższy czas ochrony lub szybsze naprawy. Firmy powinny zawsze dobrze czytać umowy i dokumenty gwarancyjne.

Szczególne przypadki: nieruchomości, towary używane, roboty budowlane

Przy niektórych produktach lub usługach obowiązują inne zasady:

• Dla nieruchomości rękojmia trwa 5 lat od wydania budynku (obejmuje wady fizyczne i prawne).
• Przy rzeczach używanych rękojmia może być skrócona do 1 roku (musi to być wyraźnie określone przy sprzedaży).
• Przy robotach budowlanych rękojmia to także 5 lat, a gwarancja wynika z umowy z wykonawcą lub sprzedawcą materiałów budowlanych.

Gwarancja przy tych rodzajach sprzedaży jest stosowana tylko wtedy, gdy ktoś zdecyduje się jej udzielić – szczegóły są w umowie lub karcie gwarancyjnej.

Najczęstsze pytania i trudności dotyczące rękojmi i gwarancji

• Kiedy wybrać rękojmię zamiast gwarancji? – Jeśli chcemy bezpieczenie ustawowe, szeroki zakres praw i jasne procedury – wybierzmy rękojmię. Jest lepsza zwłaszcza przy poważnych wadach i gdy oczekujemy zwrotu pieniędzy.
• Kto i za co odpowiada? – Przy rękojmi za wszystko odpowiada sprzedawca – wydanie, koszty transportu, wymiana. Przy gwarancji – wszystko, co obiecał gwarant w swoim dokumencie.
• Jakie są ograniczenia? – Sprzedawca nie odpowiada za wady, o których kupujący wiedział przy zakupie, ani za uszkodzenia z winy klienta. Gwarancja nie obejmuje wszystkiego – jej zakres zawsze wynika z dokumentu gwarancyjnego.

Podsumowanie – co zapamiętać o rękojmi i gwarancji?

Rękojmia i gwarancja to dwa różne sposoby na reklamację wadliwego towaru. Rękojmia to prawo, którego sprzedawca nie może wyłączyć, pozwala domagać się naprawy, wymiany, obniżki ceny lub zwrotu pieniędzy. Gwarancja zależy od dobrej woli gwaranta i obejmuje tylko to, co on sam określi w dokumentach. Oba mechanizmy działają niezależnie – wybór należy do kupującego. W przypadku każdej reklamacji warto zachować potwierdzenie zakupu, prowadzić korespondencję ze sprzedawcą/gwarantem i znać swoje prawa wynikające zarówno z gwarancji, jak i rękojmi.