Właściciele działek często potrzebują dodatkowej przestrzeni na narzędzia ogrodnicze, maszyny czy rzeczy, które nie mieszczą się w domu. Z tego powodu budynek gospodarczy jest bardzo popularnym rozwiązaniem. Wiele osób obawia się jednak konieczności załatwiania wielu dokumentów i pozwoleń przed rozpoczęciem budowy takiego obiektu. Dobra informacja jest taka, że w Polsce można postawić budynek gospodarczy bez pozwolenia, a czasem nawet bez zgłaszania tego w urzędzie. Najważniejsze jest, aby znać obowiązujące zasady dotyczące takich budynków, aby nie mieć problemów związanych z nielegalną budową.
Od początku 2022 roku, a następnie po zmianach w czerwcu 2023 roku, prawo budowlane umożliwia postawienie większych obiektów gospodarczych bez pozwolenia lub nawet bez zgłoszenia. Zmiany te mają upraszczać i przyspieszać budowę mniejszych budynków. Należy jednak pamiętać o kilku warunkach, które trzeba spełnić, aby wszystko było zgodnie z przepisami. Poniżej opisujemy, jakie budynki gospodarcze można postawić w uproszczonej procedurze i na co trzeba uważać przed rozpoczęciem budowy.
Co to jest budynek gospodarczy bez pozwolenia?
Zanim opiszę szczegóły, wyjaśnię, jak prawo określa budynek gospodarczy i jakie cechy musi mieć, by nie trzeba było załatwiać pozwolenia na budowę.
Jak prawo definiuje budynek gospodarczy?
W polskim prawie budowlanym nie ma jednej dokładnej definicji budynku gospodarczego. Wskazówek dostarcza Rozporządzenie Ministra Infrastruktury dotyczące warunków technicznych, jakie powinny spełniać budynki i ich umiejscowienie. Według tego przepisu budynek gospodarczy powinien służyć np. do przechowywania materiałów, narzędzi, urządzeń, a na terenach wiejskich także produktów rolnych czy maszyn. Powinien być wykorzystywany przez mieszkańców domu, osób czasowo mieszkających lub do rekreacji. Nie można wykorzystywać go do prowadzenia działalności gospodarczej.
Budynek gospodarczy obejmuje wiele rodzajów obiektów – od małego schowka, przez drewutnię po większe budynki do przechowywania sprzętu. Głównym warunkiem jest to, że to budynek, który pełni funkcję pomocniczą wobec budynku mieszkalnego czy rekreacyjnego.
Jak sprawdzić, czy budynek gospodarczy można postawić bez pozwolenia?
Aby zbudować budynek gospodarczy bez pozwolenia, warto sprawdzić kilka najważniejszych rzeczy. Po zmianach przepisów w 2023 roku katalog takich budynków mocno się rozszerzył. Najważniejsze kryteria to: powierzchnia zabudowy, liczba kondygnacji, rozpiętość oraz wysokość. Liczy się także przeznaczenie budynku (np. czy służy produkcji rolnej), oraz jego położenie na działce. Najczęściej są to jednopiętrowe budynki o prostej konstrukcji. O szczegółowych parametrach piszemy niżej.
Kiedy budynek gospodarczy można postawić bez żadnych formalności?
Najłatwiej mają osoby, które chcą budować niewielki budynek gospodarczy służący produkcji rolnej. Takie obiekty – pod pewnymi warunkami – nie wymagają żadnych formalności, czyli ani pozwolenia, ani nawet zgłaszania tego w urzędzie.
| Rodzaj obiektu | Maksymalna powierzchnia zabudowy | Wysokość | Rozpiętość konstrukcji | Formalności |
|---|---|---|---|---|
| Budynek gospodarczy związany z produkcją rolną | 150 m2 | 7 m | 6 m | Brak formalności |
| Wiata na działce z domem lub budowlanej | 50 m2 | 7 m | 6 m | Brak formalności (limit: 2 na 1000 m2) |
Różnice między budynkiem gospodarczym a wiatą
Budynek gospodarczy i wiata to dwa różne obiekty. Wiata to zwykle lekka konstrukcja na słupach, z dachem, ale bez ścian lub z ograniczoną liczbą ścian. Budynek gospodarczy jest całkowicie zabudowany. Oba typy budynków można budować bez pozwolenia, ale w przypadku wiat obowiązują inne powierzchnie – do 35 m² poza działką budowlaną lub do 50 m² na działce budowlanej lub z domem (maks. 2 na 1000 m²).
W przypadku wiat i budynków gospodarczych związanych z rolnictwem o powierzchni do 150 m², rozpiętości do 6 m i wysokości do 7 m nie trzeba nawet zgłaszać budowy.
Inne obiekty, do których nie trzeba formalności
Nie wszystkie niewielkie obiekty potrzebują zgłoszenia czy pozwolenia. Dotyczy to na przykład niektórych altan, oczek wodnych lub ogrodzeń. Zawsze jednak najlepiej sprawdzić aktualne przepisy i lokalne warunki, tak by mieć pewność, że zaplanowana budowa jest zgodna z prawem.
Budowa nawet małego budynku musi być zgodna z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub decyzją o warunkach zabudowy. Trzeba też sprawdzać, czy nie ma dodatkowych wymagań co do odległości np. od sąsiadów lub dróg.
Warunki budowy budynku gospodarczego bez pozwolenia
Chociaż formalności zostały ograniczone, nie oznacza to, że można budować cokolwiek i dowolnie. Prawo dokładnie wyznacza, jakie maksymalne parametry może mieć budynek oraz gdzie może stać.
Jakie wymiary są dozwolone bez pozwolenia?
Bez żadnych formalności można zbudować jednokondygnacyjny budynek gospodarczy służący produkcji rolnej o powierzchni do 150 m², rozpiętości do 6 m i wysokości do 7 m. Jeśli budynek nie służy produkcji rolnej i jest mniejszy niż 35 m², wymagane jest zgłoszenie. Można wtedy zbudować maksymalnie dwa takie obiekty na 500 m² działki.
- Powierzchnia zabudowy – liczona z rzutu zewnętrznych ścian budynku na grunt.
- Rozpiętość konstrukcji – to odległość pomiędzy głównymi podporami budynku.
Minimalne odległości od granic działki
Budynek nie może być postawiony byle gdzie. W większości przypadków musi stać co najmniej 4 metry od granicy, jeśli ściana ma okna/drzwi, lub 3 metry, jeśli ściana nie ma okien ani drzwi. W pewnych sytuacjach może być postawiony 1,5 metra od granicy, jeżeli określa to miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) i ściana nie ma otworów, a budynek jest niski i małym metrażu.
Ile budynków gospodarczych może stanąć na jednej działce?
Dla budynków do 35 m² nie więcej niż dwa na każde 500 m² działki. Dla większych, związanych z rolnictwem do 150 m² bez formalności i do 300 m² na zgłoszenie – nie ma z góry narzuconego limitu, ale budowa musi być zgodna z ładem przestrzennym i MPZP.
Czy można połączyć budynek gospodarczy z wiatą?
Możliwe jest połączenie części gospodarczego i wiaty w jednym obiekcie. Należy tylko sumować powierzchnie oraz zachować wymagane limity – jeśli razem przekroczą dopuszczalną wielkość, potrzebny będzie wniosek o pozwolenie.
Budynek gospodarczy 70 m² i 50 m² bez pozwolenia – aktualne przepisy
Od czerwca 2023 roku można budować budynki gospodarcze związane z produkcją rolną do 150 m² bez żadnych formalności i do 300 m² na zgłoszenie. Przed 2023 rokiem limit 35 m² obowiązywał również dla budynków gospodarczych, nie tylko domów na zgłoszenie. Dla budynków gospodarczych nie związanych z rolnictwem zasady te nie zmieniły się.
Zmiany w przepisach od 2023 roku
Od 3 czerwca 2023 roku możliwe jest stawianie budynków gospodarczych o powierzchni do 150 m² związanych z produkcją rolną bez żadnych formalności i do 300 m² na zgłoszenie pod warunkiem, że są jednokondygnacyjne i rozpiętość konstrukcji nie przekracza 7 metrów. Dla większej powierzchni wymagana jest procedura zgłoszenia.
Jakie przeznaczenie musi mieć budynek gospodarczy bez pozwolenia?
Budynek korzystający z uproszczonych zasad musi być związany z produkcją rolną (np. do przechowywania sprzętu, maszyn, płodów rolnych, czy innych potrzeb gospodarstwa). Sam fakt prowadzenia małej hodowli nie zawsze wystarczy. W razie wątpliwości warto zapytać urząd, czy plan spełnia wymogi.
Kto może zbudować taki budynek?
Prawo nie wymaga, aby inwestorem był wyłącznie rolnik. Każdy posiadacz działki, na której prowadzona jest produkcja rolna, może skorzystać z tych uproszczeń. Jeśli uprawiasz rośliny na większą skalę lub masz potrzebę przechowywania plonów, możesz wybudować taki obiekt. Zaleca się jednak sprawdzić dokładnie lokalne warunki oraz MPZP.
Zgłoszenie budowy a brak pozwolenia – różnice
Usprawnienie procedur pozwoliło na budowę budynków gospodarczych bez tradycyjnego pozwolenia na dwa sposoby:
- bez żadnych formalności
- na zgłoszenie
Procedury różnią się między innymi tym, ile formalności i dokumentów trzeba przygotować oraz jak długo czeka się na rozpoczęcie prac.
Kiedy trzeba zgłosić budowę?
Budowa na zgłoszenie konieczna jest, gdy jednokondygnacyjny budynek gospodarczy do produkcji rolnej ma powierzchnię od 150 do 300 m² lub gdy budujesz mniejszy obiekt niezwiązany z rolnictwem do 35 m². W tym drugim przypadku obowiązuje limit 2 budynków na każde 500 m² działki.
Wniosek zgłoszeniowy składa się w starostwie lub urzędzie miasta. Dokument powinien zawierać opis zakresu i rodzaju robót oraz termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia dołącza się też dokumenty związane z budową.
Jakie dokumenty do zgłoszenia budowy?
- Projekt techniczny (najczęściej uproszczony projekt budowlany lub jego fragmenty)
- Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane
- Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy (jeśli nie ma MPZP)
Lepiej zapytać w urzędzie, jakie dokładnie dokumenty są wymagane, ponieważ mogą się nieco różnić w zależności od lokalizacji i typu budynku.
Czy trzeba mieć projekt budowlany?
Tak, do zgłoszenia musisz przedstawić projekt. W przypadku budowy bez żadnych formalności dla budynków do 150 m² nie trzeba mieć projektu, ale jego przygotowanie znacznie zmniejsza ryzyko popełnienia błędów podczas budowy i może pomóc w razie kontroli.
Budynek gospodarczy bez pozwolenia a plan zagospodarowania przestrzennego
Niezależnie od tego, czy budujesz na zgłoszenie czy bez formalności, musisz sprawdzić, czy Twój plan jest zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub decyzją o warunkach zabudowy.
Jak sprawdzić zgodność z MPZP?
Aby dowiedzieć się, czy budowa jest zgodna z MPZP, udaj się do urzędu gminy lub miasta. W planie zapisane są przeznaczenia terenów, wytyczne dotyczące zabudowy, linii rozgraniczających czy wymagań odnośnie do wyglądu. Jeśli działka nie leży na terenie objętym MPZP, trzeba uzyskać decyzję o warunkach zabudowy.
Na co może nie pozwolić MPZP?
- Maksymalna dopuszczalna powierzchnia zabudowy na działce (jeżeli już jest przekroczona, nie można stawiać kolejnych obiektów)
- Możliwość stawiania lub brak możliwości budowy budynków gospodarczych na danym terenie
- Wytyczne co do linii zabudowy
- Wymagania odnośnie koloru czy kształtu budynku
- Dodatkowe odległości od granic działki
Konsekwencje nielegalnej budowy budynku gospodarczego
Budowa bez wymaganego pozwolenia, zgłoszenia lub niezgodnie z przepisami może skończyć się poważnymi karami. Liczy się nie tylko dopełnienie formalności, ale także zgodność z MPZP i innymi przepisami.
Kary za nielegalną budowę
- Kara grzywny – od 20 000 zł do nawet 50 000 zł
- Nakaz rozbiórki – w przypadku rażącego naruszenia przepisów lub niemożności legalizacji
Wcześniej istniała nawet groźba więzienia, ale obecnie obowiązują tylko wysokie kary pieniężne.
Legalizacja nielegalnie postawionego budynku
W niektórych wypadkach można zalegalizować budynek. Wymaga to przedstawienia dokumentacji, często projektu budowlanego oraz wniesienia opłat. Legalizacja jest możliwa tylko wtedy, jeśli budynek spełnia wszystkie przepisy i lokalne wytyczne.
Najczęściej zadawane pytania i porady dotyczące budowy budynku gospodarczego bez pozwolenia
Czy można rozbudować budynek gospodarczy stawiany bez pozwolenia?
Tak, jeśli rozbudowa nie przekroczy limitów metrażowych dla budynków bez pozwolenia lub na zgłoszenie, jest możliwa. W przeciwnym razie potrzebne będzie pozwolenie.
Czy budynek gospodarczy może stykać się z innym budynkiem?
Tak, jeśli spełnia wszystkie wymogi dotyczące wielkości, odległości oraz bezpieczeństwa pożarowego. Trzeba też zachować minimalne odległości od granic.
Czy można przekształcić budynek gospodarczy na mieszkalny?
Możliwe jest przekształcenie, ale wymaga to zmiany sposobu użytkowania, zgłoszenia w urzędzie i dostosowania do przepisów dla budynków mieszkalnych. Taką zmianę mogą utrudniać zapisy MPZP.
Jakie są koszty budowy budynku gospodarczego bez pozwolenia?
To zależy od wielkości, zastosowanych materiałów i rodzaju konstrukcji. Niewielki drewniany składzik można zbudować tanio, a większy murowany będzie znacznie droższy. Trzeba też doliczyć koszt przygotowania terenu, ewentualnego projektu oraz robocizny.
Stawianie budynku gospodarczego bez pozwolenia jest dziś dużo prostsze niż kiedyś, szczególnie po zmianach przepisów w 2023 roku. Uważne zapoznanie się z prawem oraz sprawdzenie lokalnych warunków pozwoli uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas budowy. Przede wszystkim trzeba pilnować powierzchni, wysokości i lokalizacji budynku oraz zgodności z MPZP. Łamanie przepisów, nawet przy budowie małego obiektu, grozi wysokimi karami i nakazem rozbiórki. Dobre przygotowanie i sprawdzenie wszystkich wymagań to najlepszy sposób, aby cieszyć się nowym budynkiem gospodarczym bez zbędnych problemów.
