Ile kosztuje nerka? Prawda i fakty o cenach narządów

Pytanie o cenę nerki często pojawia się w mediach i rozmowach, głównie z powodu doniesień o nielegalnym handlu organami. Odpowiedź w świetle prawa jest jasna: w Polsce, jak w większości krajów świata, sprzedaż nerki jest nielegalna i grożą za to poważne kary. Dawcy oddają nerki dobrowolnie i za darmo, z pobudek altruistycznych. Mimo to, obok oficjalnego systemu transplantacji istnieje nielegalny rynek, gdzie narządy stają się towarem, a ich ceny zależą od sytuacji osób chcących sprzedać lub kupić narząd.

Nielegalny handel nerkami to problem, który dotyczy całego świata. Przyczyną jest duża liczba osób czekających na przeszczep i niewielka liczba dostępnych narządów. WHO podaje, że legalnie dostępnych jest tylko około 10% potrzebnych organów na świecie. To sprawia, że w niektórych miejscach powstaje nielegalny rynek, gdzie do kosztów należą łapówki, opłaty dla pośredników i lekarzy, a nie sama wartość nerki rozumiana jak tradycyjny produkt.

Ile kosztuje nerka – prawda i fakty o cenach narządów

Wiele osób uważa, że ceny organów na czarnym rynku są ogromne. W praktyce większość pieniędzy nie trafia do osoby oddającej nerkę – sporą część zgarniają pośrednicy, przestępcy czy osoby organizujące cały proceder. Spośród wszystkich zaangażowanych najwięcej ryzykuje dawca, ale dostaje zwykle najmniej pieniędzy.

W legalnym systemie transplantacji nie można mówić o cenie nerki, bo oddanie narządu jest wolontariatem. Każda forma sprzedaży czy kupna narządu kończy się poważnymi konsekwencjami prawnymi. Jednak biorąc pod uwagę informacje z mediów i raportów organizacji zajmujących się walką z handlem ludźmi, można znaleźć dane o kwotach, jakie padają na czarnym rynku.

Ceny nerek na czarnym rynku w różnych krajach

Ceny zależą od dostępności narządów, lokalnych warunków, bogactwa kupujących, kosztów operacji czy opłat dla pośredników.

Polska a ceny nerek na świecie

W naszym kraju handel organami jest jasno i wyraźnie zakazany. System przeszczepów opiera się na bezpłatności – zarówno od osób zmarłych, jak i od żywych, najczęściej krewnych. Choć zdarzają się próby nielegalnej sprzedaży nerki, są one bardzo rzadkie i dotyczą małych kwot w porównaniu do wartości w innych krajach.

Co decyduje o wartości nerki na czarnym rynku?

• Sytuacja finansowa dawcy: osoby w trudnej sytuacji często zgadzają się na dużo niższe kwoty.
• Ryzyko i pośrednicy: kupujący często są zmuszeni płacić więcej, gdy są zdesperowani, ale większość pieniędzy nie trafia do dawcy.
• Kraj/region: im biedniejszy kraj, tym łatwiej znaleźć kogoś, kto zgodzi się oddać nerkę za mniejsze pieniądze.
• Koszty transportu i operacji: ceny są wyższe tam, gdzie jest duża grupa pośredników i większe ryzyko nielegalnej działalności.

Dlaczego ludzie interesują się ceną nerki?

Takie pytania dotyczą różnych osób. Po jednej stronie są ci, którzy pilnie potrzebują przeszczepu, a czas oczekiwania jest dla nich zbyt długi, niekiedy rozważają więc czarny rynek. Po drugiej stronie znajdują się osoby w bardzo trudnej sytuacji życiowej, które widzą sprzedaż nerki jako sposób na szybkie zdobycie pieniędzy, choć często nie są świadomi wszystkich skutków zdrowotnych i prawnych.

Dlaczego ktoś godzi się sprzedać nerkę?

• Głównie bieda i długi: osoby bez stałego dochodu, nadmiernie zadłużone lub mające chorego członka rodziny, myślą o sprzedaży nerki jako ostatniej desce ratunku.
• Potrzeba pieniędzy na leczenie, edukację lub rozpoczęcie działalności: w niektórych krajach, np. w Kenii, młodzi ludzie oddają nerkę za niewielką sumę i np. motocykl, którego użyją jako narzędzia pracy.
• Presja społeczna lub rodzinna: czasem sprzedaż organu traktuje się jako obowiązek wobec rodziny.

Jakie ryzyko wiąże się ze sprzedażą nerki?

• Operacje zwykle odbywają się w złych warunkach, co grozi poważnymi powikłaniami lub nawet śmiercią.
• Ryzyko poważnych chorób i komplikacji dla dawcy.
• Częste oszustwa, kiedy obiecane pieniądze nie są wypłacane w całości.
• Przestępcy mogą nawet doprowadzić do przymusowego pobrania organów.

Legalność – jak wygląda prawo?

W Polsce – jak w większości krajów – sprzedaż ludzkich organów jest surowo zabroniona. Każde oddanie nerki do przeszczepu w szpitalu jest bezpłatne i dobrowolne, a cały proces jest regulowany przez specjalne ustawy. Prawo ma chronić zarówno dawcę, jak i biorcę, oraz przeciwdziałać wykorzystywaniu ludzi w trudnej sytuacji.

Zakaz handlu narządami został zaproponowany przez WHO w 1987 roku i do tej pory większość krajów ma podobne przepisy w swoich ustawach. Ma to uniemożliwić zamienianie ludzkiego ciała w towar.

Czy można legalnie sprzedać nerkę?

Nie, nie da się tego zrobić legalnie. Prawo uznaje oddawanie narządów za akt dobrej woli, bez zapłaty. Dawcy są dokładnie badani, by wykluczyć presję czy przymus, a w przypadku dawców żyjących narząd można oddać tylko bliskiej rodzinie i po dokładnym sprawdzeniu przez komisję etyczną.

Jeśli ktoś za życia nie wyrazi sprzeciwu, po śmierci może zostać dawcą. O dawstwie między osobami żywymi można zdecydować wyłącznie wobec bliskich krewnych i pod specjalnym nadzorem. Nigdy nie można za to otrzymać pieniędzy.

Jakie są kary za nielegalny handel organami?

• W Polsce handel narządami jest zagrożony karą więzienia od 6 miesięcy do 5 lat (kupujący, sprzedający, pośredniki, lekarze).
• W przypadku pracy w zorganizowanej grupie przestępczej – nawet do 10 lat więzienia.
• Kara może być złagodzona, jeśli sprawca działał wskutek wyjątkowej sytuacji życiowej swojej lub bliskich, ale o tym decyduje sąd.

Ile jest przypadków nielegalnego handlu narządami?

Pomimo zwiększającej się liczby legalnych przeszczepów, potrzeby są dużo większe niż dostępność organów. Szacuje się, że każdego roku na świecie wykonuje się ok. 10 000 nielegalnych przeszczepów. WHO uważa, że nawet 5-10% wszystkich organów pochodzi z czarnego rynku (a niektóre źródła mówią o wyższych liczbach).

Nielegalny rynek organów występuje przede wszystkim w biednych krajach, głównie w Azji: Indie, Nepal, Pakistan, Indonezja, Afganistan, Bangladesz. Często ofiarami są osoby w niezwykle trudnej sytuacji finansowej.

Jak działa czarny rynek nerek?

1. Pośrednicy szukają chętnych do sprzedaży nerki – zwykle są to osoby biedne.
2. Obrażają wysokie sumy, ale później rzeczywista wypłata jest dużo niższa.
3. Papiery bywają fałszowane, a dawcę i biorcę przedstawia się jako rodzinę.
4. Operacje odbywają się w nielegalnych warunkach, po czym dawca często nie otrzymuje odpowiedniej opieki lekarskiej.

Jak wygląda legalny przeszczep nerki w Polsce?

Prawidłowy przeszczep nerki wymaga spełnienia wielu warunków i uzyskania zgody odpowiednich komisji. W ten sposób chroni się zdrowie dawców i biorców. Z medycznego punktu widzenia to często najlepsza metoda leczenia niewydolności nerek, która pozwala pacjentom wrócić do normalnego życia.

• Dawca zmarły: nerka może być pobrana, jeśli za życia dawca nie wyraził sprzeciwu. Lekarze zawsze rozmawiają z rodziną.
• Dawca żywy: przeszczep od bliskiego członka rodziny, po dokładnych badaniach i zgodzie komisji.

Koszt przeszczepu nerki w Polsce

• Wszystko opłacane jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia – operacja, hospitalizacja i opieka po zabiegu są darmowe.
• Dawca nie ponosi żadnych kosztów, a sprzedaż organów jest zabroniona i karana.
• Koszty dla państwa są niższe niż w przypadku utrzymywania chorego na dializach.
• Każdy dawca przechodzi dokładne badania medyczne i psychologiczne, a po zabiegu pozostaje pod kontrolą lekarzy.

Oddanie nerki nie wymaga żadnej opłaty od dawcy ani pacjenta i musi być dobrowolne. Przeszczep zapewnia lepszą jakość życia, a powikłania po zabiegu są rzadkie – dawca zwykle szybko wraca do normalnych zajęć.