Ile brutto to netto: co te pojęcia oznaczają i czym się różnią?
Pytanie “ile brutto to netto” jest częste zarówno wśród pracowników, jak i przedsiębiorców. Odpowiedź na nie nie jest jednoznaczna, bo wszystko zależy od rodzaju umowy, wysokości wypłaty, a nawet wieku pracownika. Najprościej mówiąc, wynagrodzenie brutto to kwota ustalona w umowie, zanim potrąci się z niej składki i podatki. Wynagrodzenie netto to kwota, która trafia na konto pracownika po potrąceniach. Różnica wynika głównie ze składek na ubezpieczenia i podatku dochodowego.
Wiedza o tej różnicy jest ważna przy planowaniu budżetu domowego i podczas oceny tego, ile naprawdę zarabiamy. Często kwota brutto wygląda lepiej na papierze niż to, co dostajemy “na rękę”. Warto zrozumieć te pojęcia oraz wiedzieć, jakie składki i podatki mają wpływ na finalną wypłatę.
Co oznacza wynagrodzenie brutto?
Wynagrodzenie brutto to suma zapisana w umowie na początku, jeszcze przed potrąceniem jakichkolwiek składek i podatków. W skład tej kwoty mogą wchodzić: podstawowa pensja, dodatki, premie czy nagrody (jeśli wlicza się je do podstawy składek ZUS i podatku).
Dla pracodawcy kwota brutto jest jednym z kosztów zatrudnienia, ale nie jest to jeszcze całość. Pracodawca od płacy brutto musi jeszcze zapłacić swoje składki na ZUS (emerytalne, rentowe, wypadkowe) oraz wpłaty na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wszystkie te wydatki to już “koszt pracodawcy”, a kwota ta jest zwykle większa niż wynagrodzenie brutto pracownika.
Co oznacza wynagrodzenie netto?
Wynagrodzenie netto, nazywane potocznie “na rękę”, to kwota, którą pracownik rzeczywiście otrzymuje do dyspozycji. Czyli jest to kwota brutto pomniejszona o obowiązkowe składki i podatek. Do potrąceń zaliczamy składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe), składkę zdrowotną oraz zaliczkę na podatek dochodowy (PIT).
Zawsze wynagrodzenie netto będzie niższe niż brutto. Składki i podatki potrafią znacząco zmniejszyć tę kwotę. Od czego zależy różnica i jak się wylicza te potrącenia – wyjaśniamy poniżej.
Jakie składki i podatki są odciągane z pensji brutto?
Z wynagrodzenia brutto osoby zatrudnionej na umowę o pracę odciąga się obowiązkowe składki ZUS:
- emerytalna – 9,76% wynagrodzenia brutto
- rentowa – 1,50% wynagrodzenia brutto
- chorobowa – 2,45% wynagrodzenia brutto
Te trzy płaci pracownik. Następnie, od kwoty brutto już pomniejszonej o ww. składki, liczy się składkę zdrowotną (9%). Od 2022 roku tej składki nie można już odjąć od podatku, co mocno wpływa na kwotę netto. Wypłatę zmniejsza także zaliczka na podatek dochodowy (PIT).
Jak przeliczyć brutto na netto i odwrotnie?
Obliczanie wynagrodzenia brutto i netto wymaga uwzględnienia wielu składek i podatków. Wydaje się to trudne, ale są proste sposoby oraz narzędzia, które pomagają w tych wyliczeniach. Jednak warto znać podstawowe zasady.
Warto pamiętać, że dokładne wyliczenie może wymagać znajomości indywidualnych ulg podatkowych, uczestnictwa w programach typu PPK lub szczegółów danej umowy. Mimo to, proste zasady dają już dobre wyobrażenie, ile realnie zarobimy.
Przeliczanie brutto na netto – jak to zrobić?
Aby wyliczyć wynagrodzenie netto, trzeba odjąć od brutto:
- Składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalna, rentowa, chorobowa)
- Składkę na ubezpieczenie zdrowotne
- Zaliczki na podatek dochodowy
Proces ten przebiega w kilku krokach. Najpierw odejmujesz składki społeczne, a potem od tej pomniejszonej kwoty obliczasz składkę zdrowotną. Następnie sprawdzasz podstawę opodatkowania (zazwyczaj brutto minus składki społeczne i koszty uzyskania przychodu). Z tej kwoty wyliczasz zaliczkę na podatek, uwzględniając ewentualną kwotę zmniejszającą podatek (np. 300 zł miesięcznie). Po odliczeniu wszystkich tych potrąceń od brutto, otrzymujesz netto.
Netto na brutto – jak policzyć?
Wyliczenie kwoty brutto na podstawie netto jest trudniejsze, bo trzeba odwrócić całą operację. Trzeba ustalić, jakie składki i podatki należałoby zapłacić od danej kwoty netto. Metoda ta jest dość skomplikowana, dlatego najłatwiej używać do tego kalkulatora wynagrodzeń dostępnego online.
Wystarczy podać kwotę netto oraz podstawowe dane (rodzaj umowy, ulgi, koszty uzyskania przychodu), a kalkulator sam wyliczy brutto. Ręczne liczenie netto na brutto bywa trudne i niepraktyczne.
Do czego służy kalkulator wynagrodzeń brutto-netto?
Kalkulator brutto-netto to proste narzędzie online, które bardzo ułatwia przeliczanie pensji. Uwzględnia aktualne przepisy, wysokości składek do ZUS oraz podatki. Pozwala szybko sprawdzić, ile z brutto zostaje “na rękę” albo odwrotnie – ile brutto trzeba, aby wypłata netto wyniosła określoną kwotę.
Dobry kalkulator można dostosować do różnych wariantów: rodzaj umowy (o pracę, zlecenie, dzieło, B2B), wysokość pensji, miejsce zamieszkania (inne koszty uzyskania przychodu), wiek (ulgi dla młodych), uczestnictwo w PPK, rozliczanie się z małżonkiem lub korzystanie z dodatkowych ulg. Dzięki temu każdy łatwo wyliczy swoje wynagrodzenie zgodnie z własną sytuacją.
Co wpływa na wysokość wynagrodzenia netto?
Wysokość pensji “na rękę” zależy od wielu czynników – nie tylko od samej kwoty brutto. Różnice mogą wynikać z wieku, rodzaju umowy, ulg podatkowych czy składek.
Nawet jeśli dwie osoby mają tę samą kwotę brutto, ich wypłaty netto mogą się różnić właśnie przez te zmienne.
Zwolnienie z PIT dla osób do 26. roku życia
Od sierpnia 2019 roku osoby, które nie ukończyły 26 lat, nie płacą podatku dochodowego od umowy o pracę, zlecenie czy praktyki (do limitu 85 528 zł rocznie). Dzięki temu ich wynagrodzenie netto jest wyższe niż u starszych pracowników przy tej samej płacy brutto.
Kwota wolna od podatku
Od 2022 roku kwota wolna od podatku w Polsce to 30 000 zł rocznie. Osoby, które się do niej kwalifikują, mogą płacić niższy podatek, jeśli przedstawią swojemu pracodawcy oświadczenie PIT-2. Co miesiąc zaliczka na podatek jest wtedy mniejsza o 300 zł, więc co miesiąc wypłata netto jest wyższa.
Koszty uzyskania przychodu
Koszty uzyskania przychodu to kwota, którą odejmujemy od podstawy opodatkowania. Dla umowy o pracę standardowo wynoszą one 250 zł miesięcznie, ale jeśli miejsce zamieszkania jest inne niż miejsce pracy – 300 zł miesięcznie. Można też rozliczać faktyczne koszty dojazdu, np. na podstawie biletów.
Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Składki na ZUS i zdrowotne to największa część potrąceń z pensji. Są naliczane procentowo od wynagrodzenia brutto, a składka zdrowotna od brutto pomniejszonego o składki społeczne. Stawki zależą od rodzaju umowy – czasem na niektórych umowach można je pominąć lub są dobrowolne.
Wysokość i rodzaje składek ZUS
Na umowie o pracę składki finansowane przez pracownika to:
- emerytalna – 9,76%
- rentowa – 1,5%
- chorobowa – 2,45%
Składki finansowane przez pracodawcę to:
- emerytalna – 9,76%
- rentowa – 6,5%
- wypadkowa – od 0,4% do 8,12%
- Fundusz Pracy – 2,45%
- Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,1%
Rodzaj umowy wpływa na to, które składki muszą być opłacone.
Ulga na start i mały ZUS przy działalności gospodarczej
Kto zaczyna działalność gospodarczą, może przez pierwsze 6 miesięcy nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne (ulga na start). Potem przez kolejne 24 miesiące można płacić niższe składki ZUS, tzw. “mały ZUS”. Jeśli spełnia się warunki, nawet kolejne 36 miesięcy można płacić “mały ZUS plus”. Dzięki temu początkujący przedsiębiorcy mają niższe koszty działalności i większy dochód netto.
Jak umowa wpływa na wysokość wypłaty netto?
Rodzaj umowy decyduje, jakie składki są potrącane i tym samym wpływa na różnicę między brutto a netto. Przy różnych umowach te różnice mogą być bardzo wyraźne, nawet przy tej samej kwocie brutto.
| Rodzaj umowy | Podstawowe składki | Netto przy tej samej kwocie brutto |
|---|---|---|
| Umowa o pracę | pełen ZUS + podatek | najniższe |
| Umowa zlecenie | Zależy od sytuacji (często brak chorobowego, młodzi zwolnieni z ZUS/podatku) | wyższe niż przy umowie o pracę |
| Umowa o dzieło | tylko podatek, czasem wyższe koszty uzyskania przychodu | najwyższe |
| B2B (działalność gospodarcza) | samodzielne opłacanie ZUS i podatku | zmienne, zależne od wybranych form odliczeń |
Umowa o pracę
Z tej formy umowy odprowadza się pełen pakiet składek i podatek. Daje to największą różnicę między brutto a netto, ale gwarantuje też najwięcej świadczeń (np. chorobowe, urlop).
Umowa zlecenie
Na zleceniu liczba obowiązkowych składek jest mniejsza niż na umowie o pracę, czasem w ogóle ich nie ma (np. u studentów do 26 lat). Składka chorobowa jest dobrowolna, a podatek płaci się tylko jeśli przekracza się pewne limity.
Umowa o dzieło
Od umowy o dzieło potrąca się jedynie zaliczkę na podatek. Składek na ZUS się co do zasady nie płaci. Dodatkowo przy niektórych dziełach można odliczać nawet 50% kosztów uzyskania przychodu (np. prawa autorskie), co jeszcze bardziej zwiększa kwotę netto.
B2B i samozatrudnienie
W tym przypadku płatności są inne – przedsiębiorca sam płaci ZUS i podatki od kwoty na fakturze. Może wybrać, jak chce być opodatkowany i korzystać z ulg. Przychód “na rękę” zależy od tego, ile odłoży na ZUS i podatek. Tu każdy musi pilnować rozliczeń samodzielnie.
Przykład wyliczenia brutto-netto na 2024 rok
Dla lepszego zrozumienia poniżej przykłady wyliczeń “na rękę” przy różnych kwotach brutto – dane dla umowy o pracę w 2024 roku:
| Wynagrodzenie brutto | Wynagrodzenie netto |
|---|---|
| 4666 zł (minimalna krajowa) | ok. 3510 zł |
| 6000 zł | ok. 4471 zł |
| 10000 zł | ok. 7112 zł |
Są to kwoty przy standardowych kosztach uzyskania (250 zł) i złożonym PIT-2. Rzeczywiste wartości mogą się różnić przy innych ugach lub dojazdach.
Co się dzieje po przekroczeniu progu podatkowego?
W Polsce mamy dwie stawki podatkowe dla osób na skali:
- do 120 000 zł rocznie – 12%
- powyżej 120 000 zł – 32% od nadwyżki
Po przekroczeniu 120 000 zł brutto w roku podatek rośnie i kwota “na rękę” zmniejsza się. Warto to uwzględnić przy planowaniu finansów.
Najpopularniejsze pytania o brutto-netto
Wiele osób ma podobne wątpliwości, kiedy chce sprawdzić ile wyniesie ich wypłata. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania:
Jak liczyć wynagrodzenie przy pracy na część etatu?
Zasady są identyczne jak dla pełnego etatu, ale wszystkie kwoty proporcjonalnie się zmniejszają. Składki i podatek liczy się od rzeczywistego wynagrodzenia brutto. Koszty uzyskania przychodu i kwota wolna od podatku nie maleją przy niepełnym etacie – mogą więc opłacać się bardziej pracującym na część etatu niż na pełny etat.
Jak liczyć premię lub dodatki?
Dodatki takie jak premie, nagrody czy płaca za nadgodziny dolicza się do wynagrodzenia brutto w miesiącu wypłaty. Od tych kwot potrąca się składki i podatek na takich samych zasadach, jak od podstawowej pensji.
Czy student lub uczeń płaci ZUS?
Nie. Studenci i uczniowie do 26 lat pracujący na umowie zlecenie nie płacą składek społecznych ani zdrowotnych – jedynie podatek dochodowy (a i ten, jeśli nie przekroczą 85 528 zł rocznie, jest zerowy). W praktyce oznacza to, że ich pensja brutto prawie równa się netto.
Czym są koszty pracodawcy i jak się do tego mają?
Koszty firmy za zatrudnienie pracownika to suma Twojego wynagrodzenia brutto plus składki ZUS, Fundusz Pracy i inne składki płacone przez firmę. Dla zatrudnionego nie ma to zwykle wpływu na pensję netto, ale firma płaci za Twoją pracę więcej niż kwota brutto z umowy.
Prawidłowe rozumienie różnicy między brutto a netto oraz znajomość wszystkich czynników, które obniżają lub podwyższają wynagrodzenie “na rękę”, pomaga lepiej planować własne wydatki czy negocjować warunki pracy. Brutto to tylko punkt wyjścia – liczy się to, co dostaniesz po potrąceniach. Dobrze korzystać z kalkulatorów online i regularnie sprawdzać aktualne zasady, aby mieć pewność co do wysokości swojej pensji.
