Białko w moczu

Obecność białka w moczu, czyli białkomocz (inaczej proteinuria), oznacza, że w moczu pojawia się więcej białek niż powinno. Małe ilości białka w moczu są normalne, ale ich większe ilości mogą świadczyć o różnych problemach zdrowotnych, najczęściej dotyczących nerek. Czasem sytuacje takie są niegroźne i krótkotrwałe, ale zdarza się też, że są objawem chorób wymagających leczenia.

Po co sprawdzać białko w moczu? Obecność białka informuje, że coś dzieje się w naszym ciele inaczej niż dotychczas. Nie musi to od razu oznaczać choroby, ale jest znakiem, którego nie wolno pomijać. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego białko pojawia się w moczu, jakie są normy w zależności od wieku i stanu zdrowia, co może być przyczyną białkomoczu oraz jakie mogą być objawy. Dowiesz się też, jak wygląda diagnoza i jak zadbać o nerki.

Co oznacza białko w moczu?

Białko w moczu oznacza, że w procesie wydalania przez nerki do moczu przedostają się białka, które zazwyczaj pozostają w organizmie. Nerki są filtrem, który “zatrzymuje” większość białek we krwi. Jeśli filtracja nie działa prawidłowo, białka przedostają się do moczu w większej ilości. Samo wykrycie białka w moczu jest objawem – nie chorobą. Zawsze wymaga dalszego wyjaśnienia przez lekarza.

Jak białko trafia do moczu?

Tworzenie moczu zaczyna się w kłębuszkach nerkowych, gdzie krew jest filtrowana. W prawidłowych warunkach większe cząsteczki białka, jak albumina (główne białko krwi), nie przechodzą do moczu. Mocz wędruje potem przez cewki nerkowe, gdzie większa część białka, która się przedostała, jest z powrotem wchłaniana. Ostatecznie do moczu wydalanego z organizmu dostaje się bardzo niewiele białek, prawie wcale.

Dlaczego pojawia się białko w moczu?

Podwyższony poziom białka w moczu zwykle oznacza, że na którymś etapie powstawania moczu doszło do nieprawidłowości. Przyczyną może być np. uszkodzenie kłębuszków nerkowych lub problem z ponownym wchłanianiem białka w cewkach. Zdarza się, że jest za dużo białka we krwi, które nie może zostać wchłonięte przez nerki. Przyczyny mogą być różne – od chorób nerek po inne choroby ogólne, a czasem to tylko chwilowa reakcja organizmu na gorączkę, wysiłek czy stres. Problem zawsze warto skonsultować z lekarzem.

Normy białka w moczu – dorośli, dzieci, kobiety w ciąży

Żeby ocenić, czy wynik jest prawidłowy, trzeba znać normy odpowiednie do wieku i stanu osoby.

Normy mogą się różnić pomiędzy laboratoriami. Zawsze sprawdzaj zakresy referencyjne na swoim wyniku.

Utrzymujące się podwyższone wyniki u dzieci, dorosłych i kobiet w ciąży zawsze wymagają sprawdzenia przez lekarza.

Rodzaje białkomoczu

Białkomocz można podzielić na różne typy zależnie od źródła i mechanizmu powstawania. To ważne dla rozpoznania i leczenia.

• Białkomocz kłębuszkowy – najczęstszy, spowodowany uszkodzeniem kłębuszków w nerkach. Przykład: choroby nerek.
• Białkomocz cewkowy – wynik uszkodzenia kanalików nerkowych, które nie potrafią wchłonąć białka z powrotem.
• Białkomocz czynnościowy (funkcjonalny) – przejściowy, wywołany przez gorączkę, wysiłek, stres lub długie stanie. Najczęściej ustępuje sam oraz nie wymaga leczenia, ale trzeba sprawdzić pozostałe przyczyny.
• Białkomocz przednerkowy – pojawia się, gdy w krwi jest zbyt dużo małych cząsteczek białka (np. u chorych na szpiczaka), organizm nie zdąży ich wchłonąć.
• Białkomocz pozanerkowy – białko pochodzi spoza nerek (np. z pęcherza, moczowodów), zwykle przez infekcje i zapalenia układu moczowego.

Czy białko w moczu to zawsze choroba nerek?

Wykrycie białka w moczu nie zawsze oznacza poważną chorobę. Często to tylko czasowa sytuacja, która mija bez śladu. Jednak zawsze warto kontrolować temat z lekarzem.

Kiedy białko w moczu jest normalne?

Małe ilości białka w moczu są naturalne – nerki nie zatrzymują wszystkiego. Taką ilość wykrywają tylko dokładne badania ilościowe. W typowym badaniu ogólnym moczu test paskowy nie pokaże obecności białka w tych małych ilościach.

Co może chwilowo zwiększyć ilość białka w moczu?

• Wysoka temperatura ciała (gorączka)
• Intensywny wysiłek fizyczny
• Silny stres
• Odwodnienie
• Długotrwałe stanie (białkomocz ortostatyczny, często u nastolatków)
• Miesiączka (może zafałszować wynik przez obecność krwi w próbce)

Zazwyczaj taki stan znika po ustąpieniu czynnika, który go wywołał. Powtarzaj badanie, aby upewnić się, że problem nie powtarza się stale.

Najczęstsze przyczyny białka w moczu

Utrzymujące się lub wysokie stężenia białka w moczu często są wynikiem chorób, nie tylko nerek.

Choroby nerek związane z białkomoczem

• Kłębuszkowe zapalenie nerek – zapalenie kłębuszków zaburza filtrację i powoduje białkomocz
• Nefropatia cukrzycowa – choroba nerek przy cukrzycy, uszkadza drobne naczynia krwionośne
• Śródmiąższowe zapalenie nerek – obejmuje część miąższu nerki razem z cewkami
• Zespół nerczycowy – silny białkomocz (powyżej 3,5 g/dobę), obrzęki, obniżone białko w krwi i wysoki cholesterol
• Wielotorbielowatość nerek – wrodzona choroba, w której w nerkach pojawia się wiele torbieli

Pozanerkowe powody białka w moczu

• Cukrzyca – zwiększa ryzyko chorób nerek i występowania białka w moczu
• Nadciśnienie tętnicze – podwyższony nacisk krwi uszkadza naczynia w nerkach
• Choroby autoimmunologiczne – np. toczeń rumieniowaty, mogą powodować stan zapalny w nerkach
• Nowotwory – np. szpiczak mnogi, gdzie powstaje dużo nietypowych białek
• Amyloidoza – odkładanie nieprawidłowego białka w narządach
• Niewydolność serca – powoduje zastój krwi w nerkach
• Zatrucia, leki, metale ciężkie
• Zakrzepica żył nerkowych

Infekcje i stany zapalne

Infekcje dróg moczowych lub inne infekcje przebiegające z gorączką też mogą prowadzić do obecności białka w moczu. Często po wyleczeniu infekcji białkomocz znika.

Objawy występowania białka w moczu

Najczęściej białko w moczu nie daje żadnych objawów i wykrywane jest przypadkowo podczas badań. Jeśli białkomocz jest znaczny lub długo się utrzymuje, mogą pojawiać się konkretne symptomy.

Na co zwrócić uwagę?

• Pienienie się moczu – duża ilość białka powoduje pienienie się moczu, ale nie zawsze to tylko z tego powodu
• Obrzęki – szczególnie twarzy, powiek, nóg (utrata białka powoduje przenikanie wody do tkanek)
• Podwyższone ciśnienie tętnicze
• Osłabienie, zmęczenie
• Problemy z wysiłkiem
• Jasny kolor paznokci (przy dużym niedoborze białka)

Czy zawsze są objawy?

Nie – często białkomocz nie powoduje żadnych zauważalnych zmian. Warto regularnie robić badanie ogólne moczu, nawet jeśli czujemy się dobrze.

Jak sprawdzić białko w moczu?

Obecność białka w moczu zwykle wykrywana jest w badaniu ogólnym moczu. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, potrzebne są dodatkowe testy.

Jak się przygotować do badania?

• Pobierz próbkę rano, zaraz po przebudzeniu
• Zadbaj o higienę – umyj okolice intymne przed oddaniem próbki
• Użyj specjalnego, jałowego pojemnika z apteki

Jak prawidłowo pobrać próbkę?

1. Pierwszy mały strumień moczu oddaj do toalety
2. Bez przerywania strumienia podstaw pojemnik i zbierz ok. 50-100 ml moczu
3. Resztę moczu oddaj do toalety
4. Szczelnie zamknij i opisz pojemnik
5. Próbkę jak najszybciej dostarcz do laboratorium (najlepiej do 2h)

Jakie badania dodatkowe może zlecić lekarz?

• Dobowa zbiórka moczu – zbieranie całego moczu przez 24 godziny, mierzy dokładną ilość białka wydalanego w ciągu doby
• Stosunek białka do kreatyniny w moczu porannym – pozwala oszacować ilość białka przy jednym pobraniu
• Badania krwi – kreatynina, mocznik, morfologia, białko całkowite i albumina
• USG nerek – ocena budowy nerek
• Biopsja nerki – pobranie wycinka do analizy w trudnych przypadkach

Interpretacja wyniku

Pojedynczy, nieznaczny wynik obecności białka nie zawsze oznacza kłopoty zdrowotne – warto powtórzyć badanie. Jeżeli jednak białko utrzymuje się lub wynik jest wysoki, trzeba ustalić przyczynę i rozpocząć leczenie, jeśli będzie potrzebne.

Test w badaniu ogólnym wykrywa głównie albuminę. Inne typy białkomoczu mogą wymagać bardziej dokładnych badań.

Białko w moczu u dzieci i kobiet ciężarnych

Białkomocz u dzieci i ciężarnych wymaga szczególnej uwagi. U obu tych grup obowiązują inne normy i nieco inne przyczyny problemu.

Białko w moczu u dziecka

Przyczyny są podobne jak u dorosłych, ale częściej są to zmiany przejściowe, np. po wysiłku czy podczas gorączki. U młodzieży może występować białkomocz ortostatyczny (związany z pozycją stojącą). Jeżeli białko utrzymuje się w badaniach lub jest go dużo, zawsze udaj się z dzieckiem do nefrologa dziecięcego.

Białkomocz w ciąży

W ciąży norma białka w moczu to do 300 mg na dobę. Wyniki powyżej tego poziomu, zwłaszcza po 20 tygodniu, mogą oznaczać poważne powikłania jak stan przedrzucawkowy, dlatego ważne są regularne kontrole. Białkomocz u ciężarnych może też być spowodowany infekcjami układu moczowego. W razie problemu zwróć się do lekarza.

Powikłania podwyższonego białka w moczu

Chwilowy białkomocz zwykle nie jest niebezpieczny, ale jeśli białko w moczu utrzymuje się dłużej lub jego ilość jest duża, może to prowadzić do:

• Obrzęków – przez utratę białka pod skórą odkłada się płyn
• Niedoborów białka – może prowadzić do złego samopoczucia, osłabienia i innych problemów zdrowotnych
• Postępującego uszkodzenia nerek – przewlekły białkomocz uszkadza nerki i może prowadzić do ich niewydolności
• Zwiększonego ryzyka chorób serca i naczyń

Kiedy trzeba pilnie szukać pomocy?

• Duże, szybko nasilające się obrzęki, szczególnie z trudnościami w oddychaniu
• Bardzo wysokie ciśnienie, zwłaszcza u ciężarnej
• Wyraźne zmiany w ilości lub wyglądzie moczu (ciemny, krwisty, bardzo mało moczu)
• Silny ból w okolicy lędźwiowej
• Objawy ogólne: gorączka, wyraźne osłabienie, nudności, wymioty

W tych sytuacjach zgłoś się do lekarza lub na izbę przyjęć jak najszybciej.

Jak dbać o nerki i zmniejszyć ryzyko białkomoczu?

Nie da się całkowicie zapobiec białku w moczu, szczególnie jeśli jest wynikiem pewnych chorób, ale można znacznie zmniejszyć ryzyko i zadbać o nerki na co dzień.

Proste zasady profilaktyki

• Pilnuj ciśnienia krwi i poziomu cukru, lecz przewlekłe choroby
• Regularnie rób badania moczu
• Unikaj nadmiaru soli oraz przetworzonych produktów
• Pij odpowiednią ilość wody (1,5-2 litry dziennie dla dorosłej osoby)
• Bądź aktywny fizycznie, dbaj o wagę
• Nie pal papierosów i ogranicz alkohol
• Skonsultuj zażywanie leków (np. przeciwbólowych) z lekarzem – niektóre mogą być niebezpieczne dla nerek
• Dla kobiet – pilnuj higieny intymnej i regularnie opróżniaj pęcherz, co chroni przed infekcjami

Najczęściej zadawane pytania o białko w moczu

Kiedy zrobić badanie moczu na białko?

Raz w roku – profilaktycznie, a także w przypadku objawów (obrzęki, nieprawidłowy mocz, ból pleców, wysokie ciśnienie) lub jeśli masz cukrzycę, nadciśnienie, choroby autoimmunologiczne, obciążenie rodzinne chorobami nerek. Kobiety w ciąży mają to badanie regularnie zlecane.

Co oznacza pojedynczy wynik białka w moczu?

Najczęściej to drobny epizod, który może być związany z przejściowym stanem (np. gorączką, wysiłkiem, miesiączką). Zwykle lekarz zaleci powtórzenie badania po kilku dniach.

Czy obecność białka w moczu jest groźna dla zdrowia?

Niewielki białkomocz, który ustępuje, nie jest niebezpieczny. Stały, wysoki poziom białka wymaga wyjaśnienia i leczenia, by nie dopuścić do choroby nerek i układu krążenia.

Podsumowanie

Obecność białka w moczu może mieć wiele przyczyn – od łagodnych, krótkotrwałych sytuacji, po poważne problemy zdrowotne. Niewielkie ilości białka są normalne, ale większe lub utrzymujące się wyniki zawsze trzeba skonsultować z lekarzem. Badanie moczu to prosta i ważna metoda pozwalająca wcześnie wykryć niepokojące zmiany. Najlepszą ochroną dla nerek są zdrowy tryb życia, regularne badania oraz szybka reakcja na wszelkie nieprawidłowości.