Beneficjent – kto to?

Zacznijmy od podstaw: kim jest beneficjent? Najprościej mówiąc, beneficjent to osoba lub podmiot, który uzyskuje korzyści, zwykle pieniężne, z jakiejś czynności, umowy albo inicjatywy. To do tej osoby lub firmy trafiają świadczenia, środki pieniężne lub inne profity. Choć ta definicja jest ogólna, jej znaczenie może się nieco różnić w zależności od okoliczności, na przykład prawa, finansów czy ubezpieczeń. W tym artykule opiszemy, jak pojęcie beneficjenta wygląda w polskim prawie oraz jakie wyróżniamy typy beneficjentów, skupiając się zwłaszcza na tak zwanym beneficjencie rzeczywistym – ważnej osobie w przepisach o zapobieganiu prania pieniędzy i finansowaniu przestępczości.

Słowo “beneficjent” pochodzi od łacińskiego “beneficium”, oznaczającego “dobrodziejstwo”. Kiedyś odnosiło się do osoby czyniącej dobro, obecnie to osoba lub firma, która korzysta z przekazanych środków czy uprawnień. Przykładami beneficjentów są osoby otrzymujące przelew, osoby wskazane w polisie ubezpieczeniowej czy firmy, którym udzielono gwarancji bankowej.

Kto to jest beneficjent?

Znając ogólną definicję, możemy sprawdzić, jak wyglądają przepisy w Polsce. Jest to ważne zwłaszcza w świetle nowych przepisów, które mają zwiększać jawność w biznesie i ograniczać nielegalny obrót pieniędzmi.

Beneficjent w polskim prawie

Z pojęciem beneficjenta spotkamy się w różnych ustawach – cywilnych, handlowych oraz finansowych. Najprostszym przykładem jest ubezpieczenie na życie, gdzie beneficjentem jest osoba wskazana do otrzymania pieniędzy po śmierci ubezpieczonego. W bankowości beneficjent przelewu to osoba lub firma, która dostaje pieniądze.

Najnowsza i najbardziej precyzyjna definicja beneficjenta dotyczy beneficjenta rzeczywistego, opisanego w ustawie z 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML). Przepisy AML nakładają na wybrane podmioty wymóg zgłaszania danych tych osób do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).

Beneficjent a beneficjent rzeczywisty – różnice

Choć nazwy są podobne, role tych osób się różnią. Zwykły beneficjent to każdy, kto korzysta ze świadczenia – może nim być osoba fizyczna lub firma wpisana na dokumentach. Często taki beneficjent widnieje formalnie, ale nie musi naprawdę zarządzać firmą.

Beneficjent rzeczywisty to zawsze konkretna osoba fizyczna, która faktycznie decyduje o działalności firmy czy innego podmiotu. Może mieć większość udziałów, głosów w firmie, lub po prostu pełnić ważną funkcję, która daje realny wpływ na decyzje i działania danego podmiotu.

Jakie są typy beneficjentów?

W zależności od okoliczności możemy wyodrębnić kilka głównych rodzajów beneficjentów. Najważniejsze z nich to beneficjent rzeczywisty, beneficjent formalny oraz beneficjent ostateczny. Odróżnienie ich jest ważne dla prawidłowego zgłaszania i kontrolowania informacji w rejestrach takich jak CRBR.

Beneficjent rzeczywisty – szczegóły

• Dla spółek z o.o. lub akcyjnych: to zwykle osoba mająca ponad 25% udziałów lub głosów.
• Dla spółek osobowych: to wspólnicy, którzy mogą reprezentować spółkę.
• Dla fundacji: mogą to być fundatorzy, członkowie rady, beneficjenci zapisani w dokumentach fundacji.
• Dla stowarzyszeń: osoby z najwyższymi stanowiskami kierowniczymi.
• Dla działalności jednoosobowych: najczęściej sam przedsiębiorca, chyba że istnieją powody wskazujące na inną osobę kontrolującą.

Beneficjent formalny – co to znaczy?

Beneficjent formalny to ta osoba lub firma, która występuje jako odbiorca świadczenia w dokumentacji. Przykład: spółka, która odbiera płatność, ale za nią stoi faktyczny właściciel. W przypadku polis ubezpieczeniowych, beneficjentem formalnym jest osoba wyznaczona przez ubezpieczonego do otrzymania odszkodowania.

Beneficjent ostateczny – czym się różni?

Pojęcie beneficjenta ostatecznego najczęściej oznacza realnego, głównego odbiorcę korzyści, niezależnie od formalnych ustaleń. To z reguły ta sama osoba co beneficjent rzeczywisty. Decydujące jest tu faktyczne, a nie tylko formalne zarządzanie czy czerpanie zysków.

Najczęściej zadawane pytania

Jak sprawdzić beneficjenta rzeczywistego firmy?

Aby dowiedzieć się, kto jest beneficjentem rzeczywistym firmy, można skorzystać z Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) – bazy dostępnej przez internet. Zawiera ona bezpłatny dostęp do informacji o imieniu, nazwisku, numerze PESEL (albo dacie urodzenia), obywatelstwie, miejscu zamieszkania i prawach udziałowych beneficjentów. Celem rejestru jest większa jawność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego.

Czy beneficjent rzeczywisty to zawsze właściciel firmy?

Nie musi tak być. Chociaż często beneficjent rzeczywisty ma duży pakiet udziałów lub jest właścicielem, czasem jest to osoba, która sprawuje realną kontrolę przez zajmowane stanowisko, nawet jeśli ma mało akcji czy udziałów. Czasem rolę beneficjenta rzeczywistego pełni członek zarządu lub inna ważna osoba w strukturze firmy, jeśli nie można jasno wskazać właściciela po udziałach.

Kto nie musi zgłaszać beneficjenta rzeczywistego?

Obowiązek rejestrowania beneficjenta rzeczywistego dotyczy głównie firm wymienionych w ustawie AML, takich jak spółki jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne, spółki akcyjne (niepubliczne), fundacje, stowarzyszenia rejestrowe czy trusty. Nie obejmuje to jednoosobowych działalności gospodarczych (jeśli nie ma podstaw do wskazania innej osoby), a także spółek publicznych.

Ważne jest, by upewnić się, czy dana firma lub podmiot ma taki obowiązek, ponieważ brak zgłoszenia lub opóźnienie skutkuje wysokimi karami. Dane powinien zgłaszać przedstawiciel firmy (np. członek zarządu) w ciągu 7 dni od rejestracji lub zmiany informacji.

Beneficjent w ubezpieczeniu i na co dzień

Beneficjent to również ktoś, kto jest upoważniony do otrzymania pieniędzy z polisy ubezpieczeniowej – na przykład z polisy na życie. Jeżeli ubezpieczony nie wskaże, jak podzielić świadczenie, wypłata trafia do rodziny według zasad prawa spadkowego. Wskazanie beneficjenta wymaga pisemnego powiadomienia firmy ubezpieczeniowej; beneficjenta można później zmienić. Aby otrzymać świadczenie, potrzebne są podstawowe dokumenty: akt zgonu, dowód osobisty i oryginał polisy.

Pojęcie beneficjenta dotyczy więc zarówno dużych firm i spółek, jak i zwykłych osób korzystających z ubezpieczeń. Znając różnice pomiędzy rodzajami beneficjentów i zasady zgłoszeń, łatwiej bezpiecznie prowadzić sprawy finansowe.