Ryczałt – co to jest i czy jest dla Ciebie?

Zastanawiasz się, co oznacza ryczałt i czy ten sposób rozliczania podatku będzie dla Ciebie dobry? W skrócie, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to uproszczona metoda płacenia podatku dochodowego w Polsce. Przy ryczałcie podatek płaci się od całego uzyskanego przychodu (czyli całej zarobionej kwoty), bez możliwości odjęcia kosztów prowadzenia firmy. To najważniejsza różnica w stosunku do innych metod rozliczania, takich jak zasady ogólne czy podatek liniowy, gdzie płaci się podatek od kwoty, która zostaje po odjęciu wydatków od uzyskanego przychodu.

Ryczałt polega na stałych, procentowych stawkach podatku. Są one uzależnione od rodzaju Twojej działalności i wahają się od 2% do 17%. Z tego powodu ryczałt często opłaca się osobom lub firmom, które mają niewielkie koszty lub działają w branżach z niższą stawką podatkową.

Wybór tej metody rozliczenia wymaga dokładnego zastanowienia się, bo chociaż jest prostsza od innych rozwiązań i często korzystniejsza podatkowo, to całkowity brak możliwości odliczania kosztów może być wadą, zwłaszcza jeśli ponosisz duże wydatki. W dalszej części wyjaśniamy, jak działa ryczałt, kto może z niego korzystać, jakie są stawki, co trzeba zrobić, żeby przejść na ryczałt i jakie są plusy oraz minusy tej metody.

Ryczałt – co to jest i jak działa?

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to jeden ze sposobów płacenia podatku z własnej działalności w Polsce. Główna cecha tej metody to sposób, w jaki liczy się podatek – nie od dochodu (jak przy zasadach ogólnych czy podatku liniowym), ale od przychodu. Oznacza to, że nie odliczasz kosztów swojej działalności. Jeżeli więc coś kupisz na firmę (np. materiały, sprzęt), nie pomniejszy to podatku.

Podatek płacisz w wysokości procentowej – odpowiednia stawka zależy od tego, czym się zajmujesz. Po prostu sumujesz swoje przychody i stosujesz właściwy procent, żeby wyliczyć ile trzeba zapłacić. Uproszczona ewidencja to jedna z największych zalet tego systemu: nie musisz prowadzić skomplikowanej księgowości, tylko prostą ewidencję przychodów.

Na czym polega opodatkowanie ryczałtem?

Ryczałt to podatek od uzyskanych przychodów bez uwzględniania kosztów. Jest to metoda ułatwiająca wyliczenie podatku, szczególnie korzystna dla drobnych przedsiębiorców. Każdy uzyskany przychód opodatkowany jest określoną, stałą stawką procentową – wysokość tej stawki zależy od tego, jaką działalność prowadzisz. Niska stawka będzie szczególnie korzystna, jeśli ponosisz niewielkie wydatki na działalność.

Prowadząc firmę na ryczałcie, musisz prowadzić ewidencję przychodów. Kosztów jednak nie rejestrujesz. Osobno notujesz środki trwałe i wartości niematerialne, a paragony i faktury potwierdzające zakupy towarów musisz przechowywać.

Czym różni się ryczałt od innych form opodatkowania?

Największa różnica między ryczałtem a innymi metodami rozliczania takich jak zasady ogólne lub podatek liniowy: podatek tu liczony jest od całości przychodu, bez odjęcia kosztów. W pozostałych metodach odliczasz koszty, więc jeśli wydajesz dużo, od podatku zapłacisz mniej.

Ze względu na to, ryczałt nie jest dobry dla działalności z dużymi wydatkami, na przykład firm handlowych z wysokimi kosztami zakupów lub tych, które dużo inwestują. Z kolei dla osób, które prowadzą usługi i mają niewielkie koszty – ryczałt może być dużo korzystniejszy ze względu na niższe stawki.

Przy ryczałcie nie można rozliczać się razem z małżonkiem, nie skorzystasz także z ulgi na dzieci. Można jednak odliczyć wydatki na internet, rehabilitację czy połowę składki zdrowotnej.

Kto może wybrać ryczałt?

Nie każdy przedsiębiorca może rozliczać się ryczałtem. Prawo do tej metody mają tylko określone grupy oraz niektóre działalności.

Do ryczałtu mają prawo między innymi:

• Osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą
• Przedsiębiorstwa w spadku
• Wspólnicy spółek cywilnych i jawnych, jeśli wszyscy wspólnicy to osoby fizyczne

Ryczałt jest też obowiązkowy przy przychodach z najmu prywatnego (czyli najmu poza działalnością gospodarczą).

Kto nie może korzystać z ryczałtu?

Nie każdy może wybrać ryczałt. Nie mają takiej możliwości np.:

• Osoby prowadzące apteki
• Osoby handlujące walutami
• Handlarze częściami i akcesoriami do pojazdów
• Wytwórcy wyrobów akcyzowych (oprócz energii odnawialnej)
• Osoby, które korzystają w danym roku z opodatkowania kartą podatkową lub są zwolnione z podatku dochodowego

Nie możesz też korzystać z ryczałtu, jeśli wykonujesz usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, które są takie same jak te wykonywane na umowie o pracę w tym lub poprzednim roku.

Ograniczenia dotyczące ryczałtu

Aby móc wybrać ryczałt, trzeba spełnić warunek dotyczący wysokości przychodów w poprzednim roku – nie możesz przekroczyć 2 mln euro (wartość przeliczana według kursu NBP na początku października poprzedniego roku). Jeśli przekroczysz ten limit, w kolejnym roku nie możesz być na ryczałcie.

Stawki ryczałtu w 2024 roku

Stawki ryczałtu różnią się zależnie od działalności – od 2% do 17%. Odpowiednia stawka zależy od rodzaju działalności według klasyfikacji PKWiU. Poniższa tabela obrazuje główne stawki i przykłady działalności:

Dla najmu prywatnego do 100 000 zł obowiązuje 8,5%, a powyżej tej kwoty 12,5%.

Jak przejść na ryczałt?

Wybranie ryczałtu to prosty proces, trzeba jednak pamiętać o terminach:

1. Jeśli zakładasz nową firmę, wybierasz ryczałt na formularzu CEIDG-1.
2. Jeśli już prowadzisz działalność, musisz złożyć pisemne oświadczenie do urzędu skarbowego do 20. dnia miesiąca po miesiącu, w którym miałeś pierwszy przychód w danym roku. Jeśli pierwszy dochód masz w grudniu – do końca roku.

Tak samo postępujesz, gdy zmieniasz formę opodatkowania z zasad ogólnych lub podatku liniowego na ryczałt. Zmiana formy opodatkowania lub rezygnacja z ryczałtu jest możliwa raz w roku.

Jak rozliczać podatek na ryczałcie?

Na ryczałcie nie trzeba prowadzić pełnej księgowości. Wystarczy prowadzić ewidencję przychodów (bez wydatków). W ewidencji wpisujesz dochody z danego okresu, a także stawkę ryczałtu, numer dowodu księgowego, datę i kwotę.

Co roku musisz złożyć deklarację PIT-28 (lub PIT-28S, jeśli jesteś przedsiębiorstwem w spadku) – od 15 lutego do 30 kwietnia za poprzedni rok. W deklaracji wykazujesz sumę przychodów ze wszystkich stawek i odliczenia.

Podatek płacisz miesięcznie lub kwartalnie (do 20. dnia miesiąca po okresie rozliczeniowym).

Oprócz tego osoby prowadzące działalność muszą płacić składki do ZUS, w tym społeczne i zdrowotne, także do 20. dnia miesiąca po miesiącu, którego dotyczą.

Ryczałt – ulgi i składka zdrowotna

Na ryczałcie nie odliczysz kosztów działalności, ale możesz korzystać z niektórych ulg. Najważniejsze z nich to:

• Składki społeczne
• 50% opłaconych składek zdrowotnych
• Wpłaty na IKZE
• Ulga na rehabilitację
• Ulga na internet
• Ulga termomodernizacyjna
• Darowizny na organizacje pożytku publicznego lub cele religijne
• Ulga abolicyjna (dochody zza granicy)
• Ulga na zabytki
• Ulga na terminal płatniczy
• Ulga dla rodzin 4+
• Ulga na powrót i ulga dla pracujących seniorów

Nie można korzystać z ulgi na dzieci lub wspólnego rozliczenia z małżonkiem.

Składka zdrowotna a ryczałt

Wysokość składki zdrowotnej na ryczałcie zależy od rocznego przychodu:

• Do 60 000 zł – składka miesięczna: 419,46 zł
• Od 60 000 do 300 000 zł – składka miesięczna: 699,11 zł
• Powyżej 300 000 zł – składka miesięczna: 1 258,39 zł

Możesz odliczyć 50% płaconej składki zdrowotnej od przychodu.

Zalety i wady ryczałtu

Każda metoda rozliczania ma swoje plusy i minusy. Oto główne zalety ryczałtu:

• Prosta księgowość – nie potrzebujesz pełnej księgowości, prowadzisz tylko ewidencję przychodów
• Niskie stawki podatku – często są niższe niż na zasadach ogólnych czy podatku liniowym (od 2% do 17%)
• Klarowność podatku – wysokość podatku łatwo wyliczyć, bo zależy od sumy przychodu i procentowej stawki
• Odliczenie 50% składki zdrowotnej – można ją odjąć od przychodu, co obniża podatek

Słabe strony ryczałtu:

• Brak odliczania kosztów – nawet jeśli masz duże wydatki, nie pomniejszysz o nie podatku
• Brak rozliczenia się z małżonkiem lub jako samotny rodzic
• Brak ulgi na dzieci
• Konieczność pilnowania limitu przychodów – po przekroczeniu progu 2 mln euro tracisz prawo do ryczałtu na kolejny rok
• Podatek od pierwszej złotówki – nie ma kwoty wolnej od podatku

Przed wyborem ryczałtu porównaj więc potencjalny podatek z innymi rozwiązaniami i spójrz na ilość kosztów, jakie ponosisz w firmie.

Czy ryczałt się opłaca?

Opłacalność ryczałtu zależy głównie od branży, wysokości przychodów i kosztów oraz od tego, czy możesz korzystać z ulg w innych metodach.

Ryczałt jest najkorzystniejszy tam, gdzie koszty są niskie, a przychody wysokie – wtedy suma podatku do zapłaty bywa niższa, niż przy innych rozliczeniach.

Kiedy warto wybrać ryczałt?

• Jeśli prowadzisz działalność usługową z niskimi kosztami (IT, doradztwo, edukacja, freelancer)
• Gdy osiągasz wysokie przychody, ale niewielkie wydatki
• Gdy chcesz uprościć księgowość
• Jeśli działalność objęta jest niską stawką ryczałtu
• Nie korzystasz z ulgi na dzieci i nie rozliczasz się wspólnie z małżonkiem

Branże, w których ryczałt się sprawdza

• IT: programiści, graficy, administratorzy sieci, analitycy
• Kreatywność i marketing: copywriter, SEO, grafik komputerowy
• Edukacja: korepetycje, szkolenia, nauczanie języków
• Doradztwo: konsultanci biznesowi czy finansowi
• Wolne zawody: prawnik, tłumacz, lekarz
• Handel detaliczny (niskie marże, wysoki obrót)
• Usługi budowlane

Warto jednak podkreślić – zawsze policz, co się bardziej opłaca i zapytaj doradcę podatkowego.

Najczęściej zadawane pytania o ryczałt

Co się dzieje, gdy stracisz prawo do ryczałtu?

• Gdy prowadzisz działalność wyłączoną spod ryczałtu (np. apteka, skup walut), nie możesz go stosować
• Po przekroczeniu limitu 2 mln euro – od nowego roku musisz zmienić formę opodatkowania
• Jeżeli świadczysz usługi dla byłego lub obecnego pracodawcy – musisz wrócić do zasad ogólnych

W przypadku utraty prawa do ryczałtu zaczynają obowiązywać Cię zasady ogólne (lub podatek liniowy) i prowadzenie odpowiedniej dokumentacji księgowej.

Czy można łączyć ryczałt z innymi działalnościami?

Jeśli prowadzisz kilka różnych działalności opodatkowanych ryczałtem, do każdej stosujesz właściwą stawkę. Jeśli choćby jedna z działalności wyklucza ryczałt, wtedy całość przychodów firmy podlega ogólnym zasadom lub podatkowi liniowemu. Możesz mieć działalność na ryczałcie, a poza tym inne źródła dochodu (np. umowa o pracę) – wtedy każdy rodzaj dochodu rozliczasz na oddzielnym formularzu PIT.

Pamiętaj, że w przypadku najmu prywatnego ryczałt jest obowiązkowy.

Podsumowanie

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych to prosty i wygodny sposób płacenia podatku, szczególnie atrakcyjny dla działalności o niskich kosztach prowadzenia lub dla tych, którzy cenią łatwość prowadzenia księgowości. Wciąż musisz jednak pamiętać, że nie odliczysz wydatków, nie możesz korzystać ze wszystkich ulg ani rozliczać się wspólnie z małżonkiem.

Zanim dokonasz wyboru, oblicz dokładnie swoje potencjalne podatki przy różnych opcjach i sprawdź, z której formy rozliczeń skorzystasz najwięcej. Dla niektórych osób ryczałt będzie bardzo korzystny, dla innych niekoniecznie – zwłaszcza jeśli ich działalność wiąże się z wysokimi stałymi kosztami. Jeśli masz wątpliwości, poproś doradcę podatkowego o pomoc.