Program „Aktywny Rodzic” to program wsparcia dla rodzin, który rusza 1 października 2024 r. Ma pomóc rodzicom łączyć pracę z opieką nad dziećmi i dać realne wsparcie finansowe. Oferuje trzy formy pomocy, dopasowane do różnych sytuacji: „Aktywni rodzice w pracy”, „Aktywnie w żłobku” oraz „Aktywnie w domu”. Każda z nich ma własne zasady i warunki. Poniżej opisujemy je w prosty sposób, aby łatwiej wybrać najlepszą opcję.
Rodzaje świadczeń w programie Aktywny Rodzic
„Aktywny Rodzic” zastępuje wcześniejsze programy, takie jak Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO) i dopłaty do żłobka, wprowadzając prostsze i bardziej elastyczne rozwiązania. Rodzic wybiera jedną z trzech form wsparcia, zależnie od pracy i sposobu opieki nad dzieckiem.
Ważne: świadczenia są wolne od zajęć administracyjnych i komorniczych, nie nalicza się od nich składek ani zaliczki na podatek dochodowy. Pieniądze wypłaca ZUS. Wnioski składa się tylko elektronicznie, co przyspiesza obsługę.
„Aktywni rodzice w pracy” – warunki i kwota
To świadczenie (często nazywane „babciowym”) jest dla pracujących rodziców dzieci w wieku 12-35 miesięcy. Ma pomóc w opłaceniu opieki nad dzieckiem (np. niani, babci, dziadka), aby rodzic mógł pracować. Standardowa kwota to 1500 zł miesięcznie przez 24 miesiące.
Główny warunek: aktywność zawodowa obojga rodziców (albo jednego – przy samotnym wychowaniu). Aktywność może przyjmować różne formy, m.in.:
- podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
- pobieranie zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego,
- prowadzenie działalności gospodarczej (niezawieszonej).
Wymagany jest minimalny poziom przychodów stanowiących podstawę składek emerytalno-rentowych: łącznie co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia (przy działalności – po 50% na każdego z rodziców, razem 100%). W przypadku dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności, które wymaga stałej opieki, kwota rośnie do 1900 zł miesięcznie. Dziecko objęte tym świadczeniem nie może chodzić do żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola ani być pod opieką zawodowego dziennego opiekuna. Jeśli rodzice zawrą umowę aktywizującą z opiekunem, państwo dopłaci część składek na ubezpieczenia społeczne, co może podnieść przyszłą emeryturę opiekuna.
„Aktywnie w żłobku” – kto może skorzystać?
„Aktywnie w żłobku” zastępuje dotychczasowe dopłaty do obniżenia opłaty za żłobek, klub dziecięcy lub dziennego opiekuna. Przysługuje rodzicom dzieci uczęszczających do takich placówek. Kwota wsparcia to do 1500 zł miesięcznie na dziecko, a przy niepełnosprawności – do 1900 zł.
Wypłata nie może przekroczyć faktycznej opłaty ponoszonej przez rodzica za pobyt dziecka. Ustalono też górny limit opłat żłobkowych – w pierwszym okresie to 2200 zł miesięcznie; placówki z wyższą opłatą nie kwalifikują się do dopłaty. Legalnie przebywający w Polsce uchodźcy z Ukrainy ze statusem „UKR” przez co najmniej 365 dni również mogą składać wnioski.
„Aktywnie w domu” – dla kogo?
„Aktywnie w domu” to następca RKO. Jest dla rodziców, którzy opiekują się dzieckiem w domu i nie korzystają ze żłobka ani ze świadczenia „Aktywni rodzice w pracy”. Kwota to 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące, na każde dziecko w wieku 12-35 miesięcy. W odróżnieniu od RKO nie ma opcji 1000 zł przez 12 miesięcy.
Z tej opcji skorzystają rodziny, które nie spełniają warunków pozostałych form albo świadomie wybierają opiekę domową.
Co różni poszczególne formy?
Różnice dotyczą celu i warunków:
| Świadczenie | Kwota | Wiek dziecka | Kluczowe warunki |
|---|---|---|---|
| Aktywni rodzice w pracy | 1500 zł (1900 zł przy niepełnosprawności) | 12-35 mies. | Rodzice aktywni zawodowo; dziecko nie uczęszcza do placówki |
| Aktywnie w żłobku | do 1500 zł (do 1900 zł przy niepełnosprawności) | do 35 mies. | Dziecko w żłobku/klubie/dziennym opiekunie; dopłata nie wyższa niż opłata; limit opłaty 2200 zł |
| Aktywnie w domu | 500 zł | 12-35 mies. | Dziecko w domu; brak korzystania z dwóch pozostałych świadczeń |
Na to samo dziecko w danym miesiącu można pobierać tylko jedno świadczenie. Rodzice mogą zmieniać wybór wielokrotnie, rezygnując z jednej formy i przechodząc na inną, jeśli zmienia się ich sytuacja.
Komu przysługuje świadczenie Aktywny Rodzic?
Program jest dla rodzin mieszkających w Polsce, które mają dzieci w odpowiednim wieku. Ma ułatwić codzienne funkcjonowanie i decyzje związane z pracą i opieką nad dzieckiem.
O wsparcie mogą wnioskować:
- rodzice biologiczni,
- opiekunowie faktyczni,
- rodzice zastępczy,
- prowadzący rodzinne domy dziecka.
Można łączyć to wsparcie ze świadczeniem 800 plus. Oba świadczenia mogą być wypłacane jednocześnie.
Jakie są kryteria wiekowe dzieci?
Program dotyczy dzieci w wieku 12-35 miesięcy. To okres, gdy opieka jest najbardziej wymagająca i często utrudnia pełny powrót do pracy.
Po ukończeniu 35. miesiąca życia prawo do nowych świadczeń z programu wygasa. Jeśli przyznano je wcześniej, wypłata trwa do osiągnięcia tego wieku.
Czy świadczenie przysługuje na każde dziecko?
Tak. „Aktywnie w domu” przysługuje na każde dziecko w wieku 12-35 miesięcy. W „Aktywni rodzice w pracy” i „Aktywnie w żłobku” też można uzyskać wsparcie na każde dziecko, które spełnia warunki. Rodziny z kilkorgiem małych dzieci dostaną odpowiednio wyższe łączne wsparcie.
Pamiętaj: na jedno dziecko w miesiącu przysługuje tylko jedno ze świadczeń. W każdej chwili można zmienić formę, składając nowy wniosek.
Czy samotny rodzic może otrzymać świadczenie?
Tak. Samotny rodzic może skorzystać z programu. W „Aktywni rodzice w pracy” otrzyma świadczenie, jeśli podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia. To odpowiednik łącznego wymogu dla dwojga rodziców.
Program wspiera wszystkich rodziców, także tych, którzy sami łączą pracę z opieką.
Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać świadczenie Aktywny Rodzic?
Warunki zależą od wybranej formy, ale cel jest jeden: wsparcie ma trafić do rodzin, które rzeczywiście go potrzebują i opiekują się dzieckiem lub wracają do pracy.
Za program odpowiada ZUS – przyznaje i wypłaca świadczenia. Wnioski składa się wyłącznie online. Przed złożeniem dokumentów warto dokładnie sprawdzić wymogi, aby uniknąć błędów i przerw w wypłacie.
Wymóg aktywności zawodowej rodziców
Dotyczy „Aktywni rodzice w pracy”. Nie chodzi tylko o etat. Liczy się m.in.:
- podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
- pobieranie zasiłków: macierzyńskiego, chorobowego, opiekuńczego,
- prowadzenie aktywnej (niezawieszonej) działalności gospodarczej.
Wymagana łączna podstawa składek obojga rodziców to co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia (przy działalności – po min. 50% na osobę, razem 100%). Korzystanie z ulg (np. ulga na start, Mały ZUS Plus) nie zwalnia z osiągnięcia łącznego progu, choć indywidualna podstawa może być niższa (np. 30% minimalnego wynagrodzenia).
Szczególne zasady dla rodziców dzieci z niepełnosprawnością
Jeśli dziecko ma orzeczenie o niepełnosprawności, które wskazuje na potrzebę stałej lub długotrwałej opieki czy pomocy innej osoby oraz udział opiekuna w leczeniu, rehabilitacji i edukacji, kwoty rosną:
- „Aktywni rodzice w pracy”: 1900 zł miesięcznie,
- „Aktywnie w żłobku”: do 1900 zł miesięcznie (nie więcej niż opłata).
Wyższe kwoty mają pomóc pokryć większe koszty opieki i terapii.
Dodatkowe warunki dla poszczególnych świadczeń
- Aktywni rodzice w pracy: dziecko nie może korzystać ze żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola ani zawodowego dziennego opiekuna.
- Aktywnie w żłobku: dziecko musi uczęszczać do żłobka/klubu dziecięcego lub być pod opieką dziennego opiekuna; dopłata zależy od faktycznych opłat i nie przekracza limitu.
- Aktywnie w domu: dziecko jest pod opieką w domu; nie można równolegle pobierać dwóch innych świadczeń.
Najczęściej zadawane pytania o warunki Aktywnego Rodzica
Nowy program budzi wiele pytań, np. o zmianę formy wsparcia czy czas wypłaty. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze wątpliwości.
ZUS publikuje na bieżąco aktualne informacje i wyjaśnienia. Warto śledzić oficjalne komunikaty i w razie pytań kontaktować się bezpośrednio z ZUS.
Czy można zmienić formę świadczenia po złożeniu wniosku?
Tak. Można wiele razy zmieniać wybraną formę w trakcie pobierania. Przykład: pobierasz „Aktywnie w domu”, wracasz do pracy i dziecko idzie do żłobka – składasz rezygnację i nowy wniosek o „Aktywnie w żłobku” albo „Aktywni rodzice w pracy” (jeśli spełniasz warunki).
Pamiętaj, że na jedno dziecko w miesiącu przysługuje tylko jedno świadczenie. Zmiana wymaga złożenia nowego wniosku i rezygnacji z poprzedniego. Sprawę obsługuje ZUS.
Jak długo trwa wypłata świadczenia?
„Aktywni rodzice w pracy” i „Aktywnie w domu” są wypłacane przez 24 miesiące dla dzieci w wieku 12-35 miesięcy. To maksymalnie dwa lata, jeśli spełniasz warunki przez cały czas.
„Aktywnie w żłobku” również przysługuje do 35. miesiąca życia dziecka. Jeśli masz przyznane RKO lub dopłatę do żłobka na okres po 30 września 2024 r., zachowujesz do nich prawo. Jednak złożenie wniosku o nowe świadczenie z programu „Aktywny Rodzic” uchyla wcześniejsze prawo. Przykład: masz dopłatę 400 zł po 30.09.2024 r., składasz wniosek o „Aktywnie w żłobku” – dopłata 400 zł zostaje uchylona, a dostajesz nowe, wyższe świadczenie. Wnioski można składać od 1 października 2024 r. Wypłata będzie do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.
