Holter: co to jest i jak działa?

Czy zastanawiałeś się, czym jest „holter”? Najprościej mówiąc, holter EKG to przenośne urządzenie służące do ciągłego monitorowania pracy serca przez kilka godzin lub dni – najczęściej przez 24 lub 48 godzin. Rejestruje ono elektryczną aktywność serca podczas codziennych czynności, odpoczynku oraz snu. Dzięki temu lekarz może zobaczyć, jak serce działa na co dzień, a nie tylko w kilku minutach badania EKG przeprowadzanego w gabinecie lekarskim. Holter pozwala wykryć rzadziej występujące zaburzenia rytmu serca, które mogą nie pojawić się podczas krótkiego EKG.

Holter to inaczej ambulatoryjne EKG, które pacjent nosi ze sobą w trakcie normalnych zajęć. Dzięki temu możliwa jest całodobowa rejestracja pracy serca bez potrzeby rezygnowania z codziennych obowiązków. Takie podejście sprawia, że holter jest bardzo przydatny dla diagnostyki problemów z rytmem serca, ponieważ lekarz widzi, jak serce pracuje podczas różnych czynności – spaceru, pracy, wysiłku, odpoczynku czy snu. Następnie lekarz dokładnie analizuje zebrane dane i, jeśli zachodzi taka potrzeba, ustala leczenie.

Holter – co to jest i jak działa?

Urządzenie holter EKG zostało nazwane na cześć jego twórcy, amerykańskiego biofizyka Normana Holtera, który wynalazł je w latach 50. XX wieku. Główna rola tego urządzenia to ciągła rejestracja sygnałów elektrycznych generowanych przez serce. Dzięki temu można wykryć nieprawidłowości pracy serca, które nie są widoczne przy zwykłym, krótkim EKG.

Holter to niewielkie, zasilane bateryjnie urządzenie, przymocowywane do ciała za pomocą kilku samoprzylepnych elektrod umieszczonych na klatce piersiowej. Elektrody przesyłają sygnały do aparatu, a ten zapisuje dane w swojej pamięci. W starszych modelach zapisywano dane na taśmach, obecnie stosuje się pamięć elektroniczną. Po badaniu dane przesyłane są do komputera i odczytywane przez lekarza, zwykle z pomocą specjalnego programu.

Jakie są rodzaje holterów?

Najczęściej używanym urządzeniem jest holter EKG, czyli aparat monitorujący rytm serca. W medycynie używa się również innych wersji, na przykład holtera ciśnieniowego (ABPM), który przez całą dobę mierzy ciśnienie krwi co kilkanaście do kilkudziesięciu minut. To bardzo pomaga w rozpoznawaniu nadciśnienia, które nie zawsze jest widoczne w gabinecie lekarskim.

Holter EKG może mieć różną liczbę elektrod oraz czas rejestracji – standardowy okres to 24 godziny, ale czas badania można wydłużyć według potrzeb (do 48 godzin lub kilku dni). Nowoczesne urządzenia bywają bezprzewodowe i wygodniejsze do noszenia. Często umożliwiają też łatwe zdjęcie sprzętu na czas kąpieli, o ile pacjent został do tego przeszkolony.

Jak wygląda badanie Holter EKG?

Badanie holterem EKG jest niewymagające i bezbolesne. Na początku personel medyczny odtłuszcza skórę na klatce piersiowej, a przy dużym owłosieniu może ogolić jej fragmenty. Na tak przygotowaną skórę naklejane są elektrody połączone z urządzeniem. Aparat pacjent nosi przy pasku, na szyi lub na ramieniu – w ten sposób przez całą dobę nagrywane są sygnały z serca.

W trakcie badania pacjent prowadzi normalne życie – chodzi do pracy, odpoczywa, ćwiczy i śpi tak jak zwykle. Dodatkowo powinien zapisywać w notatniku swoje aktywności oraz ewentualne objawy, takie jak zawroty głowy, uczucie kołatania serca czy bóle w klatce piersiowej. To pomaga lekarzowi dopasować nieprawidłowości w zapisie EKG do konkretnych sytuacji.

Różnice: holter EKG vs. holter ciśnieniowy

Oba urządzenia nazywamy holterami, ale ich zadania są inne. Holter EKG bada elektryczną pracę serca i wykrywa zaburzenia rytmu, bradykardię (wolne bicie serca), tachykardię (szybkie bicie) czy niedokrwienie serca. Monitor ciśnieniowy (ABPM) mierzy z kolei ciśnienie tętnicze za pomocą mankietu na ramieniu, automatycznie pompując go w regularnych odstępach. Dzięki temu lekarz może lepiej sprawdzić, jak zmienia się ciśnienie krwi w różnych porach dnia i w nocy, a także podczas codziennych czynności. Obydwa badania mają inne zastosowanie i nie należy ich mylić.

Kiedy wykonuje się badanie holterem?

Lekarz zaleca badanie holterem EKG, jeśli podejrzewa się zaburzenia rytmu serca lub inne problemy, których nie udało się uchwycić podczas tradycyjnego EKG. Często zdarza się, że krótkie badanie nie pokazuje żadnych zmian, mimo że pacjent odczuwa objawy. Holter ułatwia wykrycie tych chwilowych zaburzeń, które nie występują non stop.

Urządzenie przydaje się także, by sprawdzić skuteczność leczenia (np. po wprowadzeniu leków na serce) lub sprawdzić poprawność działania rozrusznika serca. Dzięki temu lekarz może ocenić, czy wszystko działa właściwie i dobrać właściwe leczenie.

Kiedy zaleca się holter EKG?

• Podejrzenie arytmii – pacjent odczuwa kołatanie serca, szybkie lub nierówne bicie serca bez wyraźnej przyczyny.
• Częste omdlenia i zasłabnięcia – zwłaszcza jeśli przyczyna nie jest jasna.
• Choroba niedokrwienna serca, choroba wieńcowa, po zawale – badanie pozwala sprawdzić, czy nie pojawiają się groźne zaburzenia rytmu.
• Monitorowanie pracy wszczepionego rozrusznika.
• Podejrzenie zaburzeń rytmu u chorych na nadciśnienie.
• Stała ocena pracy serca podczas snu.

Objawy, dla których warto zrobić badanie holterem

• Kołatanie serca – odczucie nierównego, mocnego lub szybkiego bicia serca
• Nagłe duszności
• Ból w klatce piersiowej
• Zawroty głowy, uczucie osłabienia
• Omdlenia i stany przedomdleniowe

Wystąpienie powyższych symptomów warto skonsultować z lekarzem, który może zlecić badanie holterem.

Jak wygląda założenie i noszenie holtera?

Zakładanie holtera to prosta czynność wykonana przez personel medyczny. Najpierw należy odsłonić klatkę piersiową, a następnie pielęgniarka czy lekarz odpowiednio przygotowuje skórę – oczyszcza ją, a czasami goli nieduże fragmenty. Następnie nakleja się elektrody połączone z małym rejestratorem, który przymocowuje się do paska, szyi lub ramienia, w specjalnym pokrowcu. Po uruchomieniu urządzenia pacjent może wrócić do domu i wykonywać swoje codzienne czynności jak zwykle.

Jak się przygotować do badania?

• Przed badaniem warto wziąć prysznic, bo później nie będzie to możliwe.
• Na klatkę piersiową nie wolno nakładać tłustych kremów czy balsamów.
• Mężczyźni powinni, w razie potrzeby, ogolić klatkę piersiową w miejscach, gdzie będą przyklejane elektrody.
• Warto założyć luźniejsze ubranie, które nie będzie przeszkadzać w noszeniu urządzenia.
• Należy przyjmować leki jak zwykle, o ile lekarz nie zaleci inaczej.
• Pacjent otrzymuje dziennik do zapisywania objawów, posiłków, aktywności i ważniejszych wydarzeń.

Jak długo trwa badanie?

Zwykle badanie trwa 24 godziny, choć może być przedłużone do 48, 72 godzin lub kilku dni – wszystko zależy od zaleceń lekarza i tego, jak częste są niepokojące objawy. Po zakończeniu wyznaczonego czasu pacjent zwraca urządzenie w placówce medycznej. Pobrane z niego dane zostają zapisane i analizuje je specjalista.

Co można, a czego nie można robić podczas badania?

• Można: wykonywać codzienne obowiązki, spacerować, chodzić do pracy czy szkoły, spać, uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną.
• Nie można: brać prysznica, kąpieli ani pływać (holter nie jest wodoodporny), intensywnie ćwiczyć jeśli się mocno pocisz (mogą odkleić się elektrody), otwierać czy rozkładać urządzenia, zbliżać urządzenia do mocnych pól elektromagnetycznych (np. koców elektrycznych, mikrofalówek, wykrywaczy metalu).
• Telefon komórkowy i inne urządzenia elektroniczne powinny być trzymane co najmniej 15 cm od rejestratora.

Jak spać z holterem?

Samo spanie z holterem na ogół nie jest trudne, choć może wymagać przyzwyczajenia. Urządzenie jest niewielkie, a sposób jego przymocowania daje pewną swobodę ruchów. Jeśli w trakcie snu coś się odklei, można to zanotować w dzienniku, a przy oddawaniu urządzenia poinformować o tym personel medyczny. Często do badania dołączane są zapasowe elektrody i instrukcja ich przyklejania.

Czy badanie holterem jest bezpieczne?

Holter EKG jest bardzo bezpiecznym i nieinwazyjnym badaniem. Aparat jedynie zbiera informacje o pracy serca, nie ma żadnych impulsów oddziałujących na organizm. Badanie jest bezbolesne, nie wymaga użycia leków ani kontrastu.

Najczęstszym skutkiem ubocznym może być lekkie podrażnienie skóry pod elektrodami lub reakcja alergiczna na klej – zdarza się to jednak rzadko. W razie potrzeby można zgłosić taki problem personelowi. Ryzyko powikłań jest bardzo małe w porównaniu z korzyściami płynącymi z badania.

Przeciwwskazania and ryzyko związane z badaniem

Badanie można zrobić u pacjentów w każdym wieku, także u dzieci czy kobiet w ciąży – jest dla nich bezpieczne. Jedyne przeciwwskazanie to stan zagrożenia życia, który wymaga szybkiej pomocy lekarskiej zamiast długotrwałego monitorowania. Osoby z rozrusznikiem serca powinny mieć przy sobie dokumentację urządzenia, by ułatwić interpretację wyników.

Do najczęstszych problemów należy zaliczyć powstawanie podrażnień skóry pod elektrodami, odklejanie elektrod podczas snu czy intensywnej aktywności oraz niewielką niewygodę podczas noszenia aparatu. Jeśli pojawi się alergia lub trudności, trzeba szybko skontaktować się z lekarzem.

Jak rozumieć wyniki badania holterem?

Po oddaniu urządzenia rejestrowane dane są analizowane przez specjalistyczne oprogramowanie, a następnie oceniane przez kardiologa. Lekarz sprawdza zapis bicia serca i porównuje uzyskane wyniki z notatkami pacjenta. Sprawdza, czy nie wystąpiły nieprawidłowości oraz kiedy się pojawiły – to pozwala dobrać dalsze leczenie lub rozszerzyć diagnostykę.

Najczęstsze odkrycia podczas badania holterem

• Tachykardia – za szybkie bicie serca
• Bradykardia – za wolne bicie serca
• Ekstrasystole – dodatkowe skurcze serca
• Migotanie i trzepotanie przedsionków
• Błędy lub przerwy (pauzy) w rytmie serca
• Niewłaściwe działanie rozrusznika (jeśli pacjent go posiada)
• Zmiany odcinka ST wskazujące na niedokrwienie serca (np. przy chorobie wieńcowej)
• Zaburzenia przewodzenia i aktywność automatycznego układu nerwowego, który wpływa na pracę serca

Jak czytać opis badania?

• czas trwania rejestracji,
• krótki opis jakości zapisu,
• ogólną ocenę rytmu serca,
• podsumowanie liczby dodatkowch skurczów i epizodów tachy- lub bradykardii,
• informację o epizodach niedokrwienia serca,
• wskazania do dalszego leczenia lub obserwacji.

Jeśli coś w opisie budzi wątpliwości, warto zapytać lekarza prowadzącego.

Epizody ST i artefakty – co to znaczy?

• Epizody ST – zmiany poziomu odcinka ST w zapisie EKG mogą oznaczać problemy z ukrwieniem serca, np. przy chorobie wieńcowej lub zawale.
• Artefakty – to zaburzenia w zapisie EKG spowodowane przez ruch, źle przyklejone elektrody, pocenie się lub działanie urządzeń elektronicznych. Mogą utrudnić ocenę wyniku badania.

Najczęściej zadawane pytania o holter

Pacjenci, którym zakłada się holter, często mają pytania i wątpliwości. Poniżej odpowiadamy na najczęściej powtarzające się z nich.

W razie problemów lub pytań dotyczących badania, warto zwrócić się do osoby zakładającej urządzenie lub do swojego lekarza prowadzącego.

Czy holter EKG wydaje dźwięki?

Holter EKG pracuje bardzo cicho i nie powinien wydawać dźwięków w trakcie normalnej pracy. Może się pojawić pojedynczy sygnał dźwiękowy, np. przy starcie nagrania lub przy niskim poziomie baterii. Stałe lub powtarzające się dźwięki to znak, że może występować problem techniczny – wtedy najlepiej skontaktować się z placówką medyczną, gdzie zakładano urządzenie.

Czy telefon komórkowy zakłóca pracę holtera?

Telefony komórkowe i inne urządzenia elektroniczne mogą teoretycznie zakłócić sygnał zbierany przez elektrody, choć nowoczesne holtery są dobrze na to odporne. Zaleca się trzymać telefon i inną elektronikę przynajmniej 15 cm od urządzenia i elektrod. Ograniczenie korzystania z telefonu podczas noszenia holtera może pomóc uzyskać wyraźniejsze wyniki badania.